Sjef's ouders wonen in 1936 op het adres Superior de Beerstraat 18 te Tilburg. Net als zovelen gaat Sjef werken in de Tilburgse textielindustrie. In het bevolkingsregister staat bij een oudere broer aangetekend dat hij vermoedelijk in Spaanse krijgsdienst zou zijn getreden. Hier lijkt echter van een vergissing sprake of zouden er daadwerkelijk twee zonen van het echtpaar Doedee naar Spanje zijn gegaan? In ieder geval is Sjef in 1937 naar Spanje getrokken om zich aan te sluiten bij de Internationale Brigades die vochten tegen generaal Franco (1892-1985).
Veel informatie over zijn tijd in Spanje halen we uit het bericht dat de Nederlandse consul in Parijs op 12 mei 1938 aan de minister van Buitenlandse Zaken in Den Haag stuurt. Twee landgenoten, waaronder Sjef Doedee, hebben bij hem een verklaring afgelegd.
Doedee heeft voor zijn vertrek uit Tilburg, in oktober 1937, van Janus van Esch (1900-1987) gehoord dat hij zich in Parijs kon melden bij het wervingsbureau van de Internationale Brigade. Samen met Jacob Verboven (1915-2000), maar "op eigen initiatief en met eigen middelen", is hij daarna naar de Franse hoofdstad vertrokken. Deze formulering van de consul betekent dat de diplomaat in ieder geval heeft geprobeerd te achterhalen of Doedee hulp en geld heeft gekregen voor zijn reis naar Spanje.
Sjef Doedee komt op 22 november in Albacete aan waar hij naar eigen zeggen weigert in militaire dienst te treden. Doedee verklaart dat hij tewerk werd gesteld in een timmermanswerkplaats in Madrigueras. Na enige tijd zou hij zijn overgeplaatst naar een “automobielwerkplaats” in Albacete.
Sjef verklaart ook aan de consul dat hij in april met twee anderen van Albacete naar Barcelona is gevlucht. Vervolgens bereikt hij, zich schuilhoudend in een goederentrein, de grensplaats Portbou. Te voet door de Pyreneeën weten de mannen daarna op Frans grondgebied te komen.
Doedee verklaart ook dat zijn vluchtpoging niet de eerste was. Begin 1938 werd hij echter al vluchtend in de Pyreneeën door militieleden staande gehouden. Hij komt terecht in een gevangenis in Figueres en vandaar wordt Sjef na een tijdje weer terug gebracht naar Albacete. Doedee herhaalt tegen de consul dat hij in Spanje nooit soldaat is geweest.
Lijst van Nederlandse strijders die gevangen zijn genomen. Ook de naam van Sjef Doedee wordt genoemd. (Bron: Archief Internationale Brigaden, Moskou)
Gustav Szinda (1897-1988), een oud-Spanjestrijder die voor de Komintern andere strijders beoordeelde op hun handelen en houding ten opzichte van het communisme, beweert het tegendeel over de “doorsnee soldaat” Doedee en meldt dat hij gedeserteerd is. Hetgeen ook blijkt uit een verklaring gedaan bij de Tilburgse gemeentepolitie op 21 december 1939. Daar verklaren Joep Bruyelle (1906-1945) en Lambert Smetsers (1916-1938) dat zij met Doedee in het Spaanse republikeinse leger hebben gediend. Bij hun gezamenlijke vlucht zou Smetsers zijn gepakt terwijl Doedee wist te ontkomen. Volgens Smetsers en Bruyelle zou Doedee bij verstek wegens desertie tot twintig jaar dwangarbeid zijn veroordeeld.
Na zijn geslaagde vluchtpoging krijgt Doedee van de prefect van het departement Pyrénées-Orientales een paspoort-“sanitaire” uitgereikt waar hij mee naar Marseille kan afreizen. Daar stuurt de consul hem door naar zijn ambtgenoot in Parijs. Omdat de Parijse consul niet zeker weet of Doedee in vreemde krijgsdienst is geweest, en dus zijn Nederlanderschap zou hebben verloren, rest er niets anders dan Doedee te repatriëren. Doedee krijgt een laisser-passer en 150 francs mee; 130 voor een treinticket naar Tilburg en 20 voor de noodzakelijke kosten van levensonderhoud tijdens de reis. Overigens is Doedee natuurlijk wel degelijk zijn Nederlandse nationaliteit verloren.
In het verzet
Sjef Doedee gaat na zijn verblijf in Spanje weer in Tilburg wonen. Daar maakt hij deel uit van de groep van circa 45 communisten die na de Duitse inval besluit om de illegale krant Vrede-Vrijheid uit te gaan geven. Nog voor het eerste nummer verschijnt wordt een aantal groepsleden gearresteerd. Vrede-Vrijheid zal uiteindelijk, als een van de eerste illegale periodieken in Nederland, verschijnen tussen november 1940 en augustus 1943. Daarna zal de krant opgaan in de landelijke De Waarheid.
Het communistisch verzet wordt een gevoelige slag toegebracht als Doedee samen met enkele anderen, waaronder zijn oudste broer Frans (1906-1952), in de vroege ochtend van 25 juni 1941 wordt gearresteerd. De mannen worden naar de aussenstelle van de sicherheitspolizei in ’s-Hertogenbosch (aan de Wolvenhoek) gebracht.
Na enkele maanden wordt een aantal mannen vrijgelaten. Sjef Doedee wordt echter overgebracht naar kamp Schoorl. Daarna wordt hij op transport gesteld, via Amersfoort gaat hij naar Dachau. Op 1 augustus 1942 komt Doedee in Dachau aan. Een maand later wordt hij met hoge koorts de ziekenbarak binnengebracht. Hij heeft last van exsudatie en zijn toestand verslechtert snel. Nog diezelfde dag (1 september) zal hij aan borstvliesontsteking overlijden.
Oud-Spanjestrijders Martin Broers (1914-1945) en Joep Bruyelle ontspringen eerst nog de dans, maar later zullen ook zij worden gearresteerd en in een concentratiekamp om het leven komen. Op 10 september bereikt het overlijdensbericht de familie van Sjef in Tilburg.
In een rapport van de afdeling recherche van de Tilburgse gemeentepolitie uit september 1946 wordt gezegd dat er geen bewijs is dat Doedee, in tegenstelling tot zijn broer Frans, lid is geweest van de CPN. Merkwaardig genoeg zegt men dat het ook niet bekend is of Sjef in de oorlog bij het verzet betrokken is geweest. Maar dat dat wel degelijk voor hem en verschillende van zijn broers geldt mag duidelijk zijn. Ook zijn broer Toon (1913-?) heeft namelijk aan Vrede-Vrijheid meegewerkt. Broer Frans Doedee wordt na zijn gevangenschap in 's-Hertogenbosch overgebracht naar de politie- en onderzoeksgevangenis in Haaren, waar hij echter weet te ontsnappen. In 1952 zal Frans, wellicht als gevolg van wat hij in de oorlog heeft meegemaakt, zelfmoord plegen.
Denk je aan zelfmoord, maak je je zorgen om iemand in je omgeving of heb je andere vragen over zelfmoord? Praten helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of via de telefoon op 113 of 0800-0113.
Bronnen
Regionaal Archief Tilburg.
Informatie van Eddy van der Pluijm, onderzoeker kamp Amersfoort.
Archief Internationale Brigaden, Moskou, RGASPI F.545-Op.6-D.35-L.196.
Archief Internationale Brigaden, Moskou, RGASPI F.545-Op.6-D.403-Ll.2,18-19,32.
Archief Internationale Brigaden, Moskou, RGASPI F.545-Op.6-D.404-L.17.