Collectie-item
Oogtegel uit het Kasteel van Breda
Instelling/bron: Stedelijk Museum Breda
De oogtegel is afkomstig uit het Kasteel van Breda, de huidige Koninklijke Militaire Academie (KMA). Er zijn twee varianten die zijn uitgevoerd in de kleuren van de Nassau’s: blauw en geel. Dit is de variant met okergeel en het heeft een vorm die zich nog het best laat omschrijven als een vierkant op een afgerond Grieks kruis. Daarop is in het midden een blauw oog geschilderd op een witte uitsparing. Het geel wordt met een blauwe lijn van de witte rand gescheiden. Op de blauwe en de gele tegels komen zowel linker als rechter ogen voor die elkaar ongetwijfeld afwisselde in het gebouw. De tegels die in opdracht van Hendrik III gemaakt zijn voor het Kasteel van Breda zijn toegeschreven aan Guido Andries [di Savino]. Hij was van geboorte een Italiaan afkomstig uit Castel Durante en lid van een aardewerkbakkersfamilie. Hij heeft zich in Antwerpen gevestigd en stichtte rond 1508 een atelier in de Kammenstraat. Zijn atelier bleef meerdere generaties bestaan. Guido Andries [di Savino] was een der Italiaanse grondleggers van de faience-industrie (majolica) in de Lage Landen. Hendrik III was in de ban van de renaissancekunst. Daarom liet hij op de plaats van zijn oude kasteel een paleis in die stijl bouwen. Voor zijn paleis bestelde hij in Antwerpen de oogtegels. In de 18de eeuw werden ze gevonden in de Galerij van het Kasteel, maar mogelijk zaten ze oorspronkelijk elders in het gebouw. Pieter Nuyts vermeldt in een gedicht uit 1697 een 'veelgeoogde Gallery' in het Kasteel. Hij zal vermoedelijk de galerij van het zuidelijk voorgebouw hebben bedoeld. De oogtegels zijn aangetroffen bij herstellingswerk aan het Kasteel van Breda (KMA). De tegels kwamen o.a. voor in de vloer van de open galerij – ook wel bekend als de Egmondgalerij – boven de hoofdpoort in het voorgebouw. De achterliggende gedachte van de oogtegels is niet helemaal duidelijk. Mogelijk waren ze volgens Italiaans-humanistische traditie bedoeld als koninklijk symbool voor waakzaamheid en rechtvaardig bestuur. Een tweede optie is dat de tegels een symbool waren voor de alziende godheid, maar een derde optie is dat de tegels een bezwerende functie genoten en dienden om gevaar af te wenden. Ook kan een reden zijn dat de bezoeker aan het Kasteel in de ontvangstzaal bij elke stap aangestaard door zo vele ogen, zich steeds nietiger zou gaan voelen. Gele oogtegel met blauwe rand en blauw oog in het hart van de tegel. Reconstructie uit fragmenten. De oogtegels zijn afkomstig uit het Kasteel van Breda, de huidige Koninklijke Militaire Academie (KMA). Ze zijn omstreeks 1530 gemaakt door Guido di Savino, een Italiaanse plateelbakker die aan de Kammenstraat in Antwerpen een werkplaats had. In opdracht van Hendrik III van Nassau (1483-1538), de machtige en rijke heer van Breda, maakte Guido di Savino deze tegels. Hendrik III was in de ban van de renaissancekunst. Daarom liet hij op de plaats van zijn oude kasteel een paleis in die stijl bouwen. Voor de vloer in dat paleis bestelde hij in Antwerpen de oogtegels. In de 18de eeuw lagen de oogtegels in de Galerij van het Kasteel, mogelijk oorspronkelijk in de grote hofzaal. Het patroon van de tegel stamt uit de Arabische cultuur en wordt in diverse varianten aangetroffen in gebouwen in Italië en Spanje. De Bredase oogtegels zijn uitgevoerd in de kleuren van de Nassau’s: blauw en goudgeel. De achterliggende gedachte van de oogtegels blijft speculatie. Mogelijk waren ze volgens Italiaans-humanistische traditie bedoeld als koninklijk symbool voor waakzaamheid en rechtvaardig bestuur. Een tweede optie is dat de tegels een symbool waren voor de alziende godheid, maar een derde optie is dat de tegels een bezwerende functie genoten en dienden om gevaar af te wenden. Creditline: bruikleen Stichting Stedelijk Museum