In haar gezin van herkomst stonden tien bordjes op tafel. Katholiek nest, amper geld. Na de huishoudschool werkte Coba enkele jaren als dienstbode bij Joodse diamantairfamilies in Antwerpen, maar de heimwee naar Tilburg was te sterk. Coba keerde terug. Voortaan verdiende ze de kost met schoonmaken. Haar dagen roken naar soda en groene zeep. Maar nog zuiverder was haar geweten, zou de oorlog leren.
Je helpt elkaar
Het is april 1942. Haar broer Nico vraagt of ze Joden in huis wil nemen. Dat vindt Coba geen punt: je helpt elkaar. Zo verandert haar huisje aan de Diepenstraat in een onderduik adres. Joden, verzetsmensen en geallieerde piloten vinden er een schuilplek. Enige roekeloosheid kan Coba niet ontzegd worden: naar verluidt drinkt ze op Koninginnedag in een café een glaasje oranjebitter met haar onderduikers. Aan de toog hangen leden van de Grüne Polizei. Op haar binnenplaatsje laat ze zich zelfs met vier mannelijke onderduikers fotograferen.
Maar in 1943 gaat het mis. Verraders infiltreren in een Limburgse verzetsgroep waarvan enkele leden bij Coba ondergedoken hebben gezeten. Vervolgens misbruiken ze het adres Diepenstraat 23 om geallieerde piloten en anderen in de val te lokken. Het verzet verklaart de woning van schoonmaakster Coba besmet. Te gevaarlijk.
Kan angst onder spinrag verdwijnen? Of breekt nood wet? Want in juli 1944 gaat Coba akkoord met een riskant voorstel. Twee vrouwen van verzetsgroep Peter vragen haar of ze drie piloten wil herbergen. Op 8 juli duiken een Australiër, Canadees en een Engelsman bij haar onder.
Al de volgende dag blijkt het uitgelekt. Een overvalcommando van de Sicherheitspolizei dringt het huis binnen en executeert ter plekke de drie piloten. Op bevel haalt Coba een laken om de lijken af te dekken. Maar volgens overlevering keert ze terug met de Nederlandse vlag. Coba moet haar moed met de dood bekopen. Op 17 maart 1945 wordt ze in Ravensbrück vergast, ruim zevenhonderdtwintig kilometer van haar geliefde Tilburg.
Onthulling van het monument voor Coba Pulskens in 1947. (Bron: Polygoon Hollands Nieuws, 31 januari 1947, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid)
Volksheld
Na de oorlog verlangt Nederland naar heldendom. Dat geldt ook in het katholieke Tilburg, waar martelaarschap en mythe elkaar niet snel bijten. Twee helden telt de stad al. Een van hen is Marietje Kessels. Op 22 augustus 1900 werd het elfjarige meisje vermoord in de Heilige Hartkerk gevonden. De dader ligt op het kerkhof; het mysterie is altijd levend gebleven. Een andere Tilburgse volksheld is Peerke Donders, de zalig verklaarde priester die in Suriname lepra bestreed.
Na de oorlog kreeg Coba Pulskens een plek in hun vereerde gezelschap. In aanwezigheid van honderden mensen onthulde het stadsbestuur in 1947 een gedenksteen bij Coba’s huis. Elders in Tilburg herinneren een plaquette en een herdenkingskei aan de heldin en haar drie laatste onderduikers. De Nederlandse vlag? Die hangt op 4 mei halfstok in Tilburg. Ook op de Coba Pulskenslaan, om de hoek bij het Rooseveltplein en de Churchilllaan.
Bronnen
Familiebericht in Dagblad van Noord-Brabant. Zie: http://www.delpher.nl (Stand op 14 februari 2018).
https://www.historietilburg.nl/wp-content/uploads/Jaargang-22-2004-nummer-2.pdf (Stand op 14 februari 2018).
http://wiki.regionaalarchieftilburg.nl/Coba_Pulskens (Stand op 14 februari 2018).
http://www.geheugenvantilburg.nl/verhalen/lees/14759/coba-pulskens-engeland-ere-gehouden (Stand op 14 februari 2018).
http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Pulskens (Stand op 14 februari 2018).
https://www.tracesofwar.nl/sights/1451/Herdenkingskei-Coba-Pulskens-en-3-piloten.htm (Stand op 14 februari 2018).
https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/oorlogsmonument/110/tilburg%2C-monument-voor-coba-pulskens (Stand op 14 februari 2018).