Amsterdam blijkt evenmin veilig. Het Joodse echtpaar waagt de gok: met de trein naar België. Maar op het station van Den Bosch liep het mis. Samen belanden ze in het lokale Huis van Bewaring. Voortaan heeft celdeling twee betekenissen. De ene is jammerlijk begonnen; de andere na bijna negen maanden voltooid. In de buik van Annie wacht een kind op bevrijding.
Pijnbomen
Zaterdag 13 november 1943. Een frisse dag volgens het KNMI. De luchtvochtigheid: 78 procent, met waarschijnlijk uitschieters in Den Bosch. Het is een dag van vruchtwater en tranen. In de medische gevangenisruimte schenkt Annie het leven aan zoontje Ivor. Zelden was het woord verloskunde zo schrijnend.
Na een maand moeten Annie, Abraham en Ivor op transport naar Westerbork. Het doorgangskamp kijkt uit op pijnbomen, want de natuur zegt waar het op staat. Op 25 januari 1944 lijkt zelfs de hemel commentaar te geven. Terwijl Annie, Ivor en 946 andere Joden in goederenwagons worden gepropt, beleeft de wereld kortstondig een zonsverduistering – maar verduitsering is een gerechtvaardigde verspreking.
Na drie dagen komen moeder en kind in Auschwitz aan. Nog diezelfde dag worden ze vermoord. Tussen hun cel in Den Bosch en de gaskamer in Polen liggen slechts 76 dagen.
De babyfoto van Ivor Troostwijk. (Bron: z.j., privébezit Greetje Coopman-Troostwijk)
Abraham zal twee maanden later sterven. Ergens in Oost-Europa, maar de horizon zwijgt over de locatie. En de onwetende Greetje? Nadat haar onderduikadres is verraden, belandt de peuter in het kampweeshuis van Westerbork. Op 13 september 1944 vertrekt ze met de trein die de geschiedenis in zal gaan als Het Laatste Kindertransport. Bestemming: Bergen-Belsen. Maar Greetje overleeft de oorlog.
In 1965 trouwt ze met Robert Coopman. Ook hij is een verraden Joodse wees. In 2001 doen ze een schokkende ontdekking. Uit nieuw wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zij in dezelfde goederenwagon hebben gezeten. Lang voor hun verliefdheid hebben ze elkaar al ontmoet. Robert was vier, Greetje bijna twee.
Vrouwenvleugel
Nooit heeft Greet het exacte lot van haar ouders en broertje gekend. Ze waren vermoord, dat wist ze. Maar de gebeurtenissen tussen Arnhem en hun dood? In april 2017 krijgt Greet de precieze toedracht te horen, nadat de gemeente Den Bosch haar in Israël – haar huidige woonplaats – had weten op te sporen.
In juli 2017 reist ze naar Nederland. Aarzelend stapt Greet de ziekencel in het leegstaande Huis van Bewaring binnen, waar haar broertje was geboren. Ze bezoekt ook de vrouwenvleugel. Achter welke deur haar moeder gevangen heeft gezeten, is onbekend. Was het cel 1.01? Op de muur staat een verzuchting gekrabbeld: "God, de liefde is weg." Maar Greet is gebleven. Op 4 mei 2018 bezoekt ze voor de tweede keer het oude Huis van Bewaring. Die dag onthult ze de struikelsteen voor Ivor, haar broertje dat ze nooit heeft gezien.
Er ís een foto van Ivor Arnold Troostwijk, zoals zijn volledig naam luidt. Een grofkorrelige zwart-witfoto van een huilend kind dat op een kussen ligt. Al jaren is de foto op de website www.joodsmonument.nl te zien. Maar de werkelijkheid is vaak krankzinniger dan het oog weet. Omwille van zuiverheid verklapte Greet in mei 2018 een geheim, dat Crossroads mocht openbaren. De foto is niet van haar broertje. Het is een babyfoto uit Arnhem, van Greetje zelf. Een leugentje om levenswil, omdat ze het onverdraaglijk vond dat er geen foto van Ivor bestond.
Bronnen
Gesprek met Jan de Wit, chef Kabinetszaken gemeente ’s-Hertogenbosch.
Interview met Greetje Coopman-Troostwijk, zus van Ivor.
Meijer, D., Onbekende kinderen: de laatste trein uit Westerbork, Hooghalen, 2014.
https://gw.geneanet.org/herediasittig?lang=en&n=troostwijk&oc=0&p=ivor+arnold (stand op 28 maart 2019).