Geschonden Catharina

De Beeldenstorm zette een reeks gebeurtenissen in gang die kort nadien uitmondde in een regelrechte opstand en vervolgens in een oorlog met Spanje. De Beeldenstorm was in augustus begonnen in de zuidwesthoek van Vlaanderen, vervolgens kwamen Gent en Antwerpen aan de beurt en van daaruit verspreidde het geweld zich over het noorden van Brabant en verder over de rivieren in noordelijke richting.

Ook in de kerken en kloosters van Breda, van Eindhoven, Helmond en Den Bosch gingen de beeldenstormers te keer, waarbij ze niet alleen vernielingen aanrichtten, maar ook naar hartenlust plunderden. Hoe gewelddadig en nietsontziend het er daarbij aan toe ging is soms tot in detail bekend uit kronieken of uit rapportages aan de regering in Brussel, met ondervraging van ooggetuigen.

Zelfs na zoveel eeuwen zijn hier en daar nog feitelijke sporen van de Beeldenstorm aanwijsbaar. Bijvoorbeeld aan de koorbanken van de Grote Kerk in Breda, waar in het houtsnijwerk de hoofden of gezichten van heiligen zijn weggeslagen. Die schade is nooit hersteld, ook niet toen de kerk in de zeventiende eeuw weer voor een aantal jaren in handen van de katholieken was gekomen. Het Noordbrabants Museum bewaart een beschadigde piëta, afkomstig uit de Bossche Sint-Jan, en in Eindhoven werd bij opgravingen rond de Catharinakerk een fragment van het middeleeuwse stenen doopvont teruggevonden, waarvan bekend is dat het bij de Beeldenstorm aan stukken werd geslagen.

Een ander voorbeeld is te vinden in Breda in de vijftiende-eeuwse Wendelinuskapel aan de Catharinastraat, sinds 1648 in gebruik bij de Waalse gemeente, maar destijds onderdeel van het begijnhof. Bij de restauratie van 1982 werd de vroegere westingang, sinds eeuwen dichtgemetseld, weer opengelegd.

Tussen de muren die in de poortopening waren opgetrokken, kwamen onverwacht de oude gotische toegangsdeuren naar het begijnhof tevoorschijn. In de middenstijl stond een beeld van Sint-Catharina, waarvan het gezicht door beeldenstormers was weggeslagen. Een uiting van religieus fanatisme, of misschien maatschappelijke wrok, die na eeuwen letterlijk weer aan het licht kwam.

Sinds enige jaren hebben de deuren met hun historische verhaal een plek in het interieur van de kerk.

 

Bronnen

Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.

Van Uytven, R. (red.), Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, Zwolle, 2004.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 106.