Het Nieuwe en het Nieuwste Brabant

Jan Eduard de Quay

Jan de Quay in 1963. (Foto: Hugo van Gelderen, 1963, Wikimedia Commons)

Jan de Quay (1901-1985), die in 1946 aantrad als de eerste naoorlogse commissaris van de koningin in Noord-Brabant, omschreef het begin van de jaren vijftig als "tijden van grote en grootse veranderingen, schokkend en beangstigend soms". Voor hem was het aanleiding om een moment stil te staan, achterom te kijken naar de weg die was afgelegd en dan weer vooruit te blikken.

Dit deed hij niet alleen, maar samen met schrijvers, wetenschappers en kunstenaars. Het resultaat was een driedelig boekwerk, Het Nieuwe Brabant, dat verscheen tussen 1952 en 1955. Elk deel was gewijd aan een thema: achtereenvolgens ‘Het Brabantse Land’, ‘Het Brabantse Volk’ en ‘De Brabantse Geest’. In de bijdragen wordt weerspiegeld dat Brabant juist toen op een

Jan Eduard de Quay

Jan de Quay in 1963. (Foto: Hugo van Gelderen, 1963, Wikimedia Commons)

keerpunt stond in de overgang van een traditionele naar een moderne samenleving.

Al overheersten het optimisme en het geloof dat dat nieuwe Brabant ook een beter Brabant zou zijn, sommige auteurs konden hun neiging tot nostalgisch terugblikken niet onderdrukken. Toch was ook dat in de geest van De Quay. Brabant opstoten in de vaart der volkeren, maar dan wel met behoud van "traditionele Brabantse waarden". Het Nieuwe Brabant van De Quay is ook achteraf een fascinerend Brabants zelfportret gebleken en interessant genoeg om het na zestig jaar nog eens over te doen.

Met een betrokkenheid bij Brabant die niet onderdoet voor die van De Quay, heeft commissaris van de koning Wim van de Donk het initiatief genomen voor Het Nieuwste Brabant, dat in het voorjaar van 2014 verscheen. Een nieuw zelfonderzoek, wederom met inschakeling van gezaghebbende auteurs. Alleen niet langer opgezet langs lijnen van Land, Volk en Geest, maar ingedeeld naar ‘Het Nieuwste Ondernemen’, ‘Het Nieuwste Organiseren’, ‘Het Nieuwste Verbeelden’, en ‘Het Nieuwste Verbinden’. Waaruit mag blijken dat niet slechts de tekst, maar ook de structuur van een boek de geest van de tijd weerspiegelt.

 

Bronnen

Van de Donk, W. e.a. (red.), Het Nieuwste Brabant, z.p., 2014.

Van den Eerenbeemt, H. (red.), Geschiedenis van Noord-Brabant, deel 3: Dynamiek en expansie, Amsterdam/Meppel, 1997.

Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.

Walravens, J., “Een belangrijk werk vraagt uw aandacht. Het Nieuwe Brabant als getuige van een verleden tijd” in: Brabants Heem (jrg. 47, 1995), 123-134.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. Van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 294.