De Fotocollectie van de Fraters van Tilburg

Maar liefst dertigduizend foto’s. Zo rijk is het archief van de Fraters van Tilburg, dat gedeeltelijk in de collectie ‘Caribisch Erfgoed’ te vinden is. Vier studenten van de Radboud Universiteit onderzochten in opdracht van Erfgoed Brabant, Stadsmuseum Tilburg en de Fraters van Tilburg van april tot juni 2020 de gigantische fotocollectie over de Caribische gebieden waar de fraters maar liefst 150 jaar hun werkzaamheden hebben verricht. In een serie van artikelen presenteerden de vier studenten ieder de resultaten van het doorspitten, onderzoeken en uitlichten van de fotocollectie.

Maar wie waren deze fraters precies, en wat deden zij in de Cariben? De Fraters van Tilburg is een katholieke congregatie van broeders die in 1844 werd opgericht door monseigneur Joannes Zwijsen. De fraters dienden zich te wijden aan het geven van onderwijs en bieden van zorg aan de katholieke bevolking in Nederland. In 1886 kregen zij er echter nog een geheel nieuwe werkzaamheid bij. De fraters gingen namelijk op missie in voormalig ‘West-Indië’, om daar de lokale jeugd katholiek te onderwijzen en op te voeden. In Suriname en op de Antillen werden daarvoor allerlei scholen en internaten opgericht. Hier hielden de fraters zich bezig met scholing en opvoeding, tot de laatste fraters in 1995 terugkeerden naar Nederland.

In de 150 jaar dat de fraters werkzaam zijn geweest in de Cariben, is regelmatig een kiekje geschoten van de werkzaamheden die zij er hebben verricht. Dit resulteerde in maar liefst dertigduizend foto’s, waarvan bijna de helft op deze site te bewonderen is. Het is een bijzondere bron, omdat de foto’s een zeldzaam kijkje bieden in het leven van de fraters en de lokale bevolking in voormalig West-Indië, waarvan minder foto’s zijn overgeleverd dan van ‘Nederlands-Indië’ in het oosten.

Dergelijke ‘missiefoto’s’ zijn in Nederland echter nog nauwelijks als centraal onderzoeksobject gebruikt in wetenschappelijk onderzoek. Vaak worden foto’s enkel gebruikt als illustratie van de tekst, en niet als iets dat op zichzelf ook waardevol is en een eigen verhaal te vertellen heeft. Toch kan deze bron juist veel inzicht bieden in het dagelijks leven van zowel de fraters als de lokale bevolking in de Cariben, en in de relatie tussen deze twee. De foto’s zijn daarbij ook veelzeggend over de wereld die ‘achter’ de foto’s schuilging. De fotografen hadden bij het maken van de foto’s immers bepaalde ideeën in hun achterhoofd, of brachten zaken juist wel of juist niet in beeld, met achterliggende motieven. De foto’s geven daarom geen objectieve weergave van de werkelijkheid, maar zijn slechts een bepaalde representatie daarvan. Er is hier dus sprake van beeldvorming.

Om grip te krijgen op de duizenden foto’s kozen de studenten vier onderwerpen die in vier artikelen zijn uitgewerkt.  Het eerste artikel gaat over de verwevenheid van het kolonialisme met het missiewerk. Het tweede artikel gaat over de representatie van de relatie tussen fraters en lokale kinderen. Het derde artikel behandelt het dagelijks leven van de fraters. Voor het vierde artikel is onderzocht hoe macht een rol speelde in het contact tussen de fraters en de bevolking. Hiervoor is een frater van Tilburg geïnterviewd die werkzaam was in Suriname.

De artikelen benaderen de omvangrijke fotocollectie zo vanuit invalshoeken, waardoor er een tipje van de sluier wordt opgelicht omtrent de verhalen achter dit bijzondere Brabantse erfgoed. En beluister hieronder de podcast om de auteurs te horen vertellen over hun ervaringen tijdens het onderzoek.

Auteurs: Dianne Bisselink, Tim Berns, Sophie Jager en Koen Linssen