Een dag uit het leven van de Fraters van Tilburg op Curaçao

Het begin van de dag

De dag van de fraters begon vroeg, zo kan worden opgemaakt uit brieven en kronieken van de fraters uit Curaçao (Oirschot, 1986). Al voor het ontbijt hadden zij er veel activiteiten opzitten. Gewoonlijk ontwaakten de fraters om kwart over vijf, waarna zij zich hulden in hun kenmerkende witte gewaden. Het morgengebed en de morgenstudie volgden. Dit geheel werd afgesloten met de Heilige Mis. Hierna, het was inmiddels zeven uur, begonnen zij aan het ontbijt.

Het ontbijt van de fraters was pover. Dit was het gevolg van de gelofte van armoede. Deze gelofte hield in dat de fraters geen persoonlijke bezittingen hadden en dat iedereen enkel het nodige ontving uit het gemeenschappelijke bezit. Hierdoor namen de fraters precies genoeg voedsel tot zich om gezond te blijven. De maaltijd bestond meestal uit het overschot van het ontbijt van de kinderen. Bij enkele fraters die tegen het eind van de missie nog op Curaçao woonden, is naderhand de vraag opgekomen of deze regel van armoede aan het begin van de missie niet te streng is gehandhaafd. Veel fraters stierven toen op jonge leeftijd, waardoor zij zich afvroegen of deze mannen geen slachtoffer zijn geworden van uitputting of gebrek aan verzorging.

De Fraters van Tilburg leefden de gelofte van armoede dus strikt na. Het onderwijs vormde echter een uitzondering op deze regel. Het hoofddoel van de missie was om de lokale jeugd van katholiek onderwijs te voorzien en hierdoor op te voeden. Wanneer het zaken betrof die nodig waren voor het verzorgen van dergelijk onderwijs, keken de fraters echter wat ruimer dan het noodzakelijke.

Het onderwijzen van de kinderen begon na het ontbijt. De lessen van de fraters weken niet veel af van het huidige onderwijs. Lessen als schrijven, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis en verschillende talen stonden zowel toen als nu op het programma. Een verschil met het hedendaagse onderwijs was de dagelijkse godsdienstles. Deze wordt vandaag de dag niet meer overal even streng gehandhaafd.

Zoals kan worden opgemaakt uit de bovenstaande foto is de in de leslokalen de katholieke identiteit van de fraters duidelijk terug te zien. Zo gaven de fraters les in hun witte gewaad, welke veelal was gedecoreerd met een kruisje dat zij om de nek droegen. Daarnaast waren de muren bedekt met kruizen, afbeeldingen van heiligen en heiligenbeelden.

De tweede gelofte van de fraters had onder andere betrekking op het onderwijs. Dit betrof de gelofte van gehoorzaamheid, welke veel fraters als de moeilijkste zagen. Door deze gelofte moesten de fraters alles doen wat hen werd opgedragen door hun oversten. Zonder aarzeling. Het resultaat hiervan was dat de fraters veel rouleerden van school, naargelang de samenstelling van het onderwijskorps dat vroeg. Zij werden van hot naar her gestuurd en het bleef niet beperkt tot de Cariben. De fraters konden ook naar andere missiegebieden worden gezonden, zoals Brazilië of Suriname. Hierbij moesten zij alles achterlaten wat zij hadden opgebouwd.

Recreatie

Het lesgeven aan de kinderen werd afgewisseld door momenten van recreatie. 'Recreatie' was de tijd dat de fraters onderling met elkaar mochten spreken. Dit betrof in totaal drieënhalf uur per dag. Twee dagen in de week was het silentium, waarbij dit maar twee uur was. Op feestdagen konden de fraters de gehele dag met elkaar spreken. Wanneer een blik wordt geworpen op de collectie van Stadsmuseum Tilburg, blijkt dat hierin veel foto’s voorkomen waarin de fraters onderling praten. De onderstaande foto is hier een voorbeeld van. De overvloed aan dergelijke foto’s kan echter een vertekend beeld geven van de fraters op Curaçao. Het lijkt te getuigen dat zij altijd onderling mochten spreken, maar dit was dus niet het geval.

Over het algemeen duurden de schooldagen tot half vijf. Om de leerlingen ook buiten schooltijd iets om handen te geven, organiseerden de fraters vrijetijdsbesteding. Voorbeelden hiervan zijn een scoutingorganisatie en verschillende sportverenigingen. Hoewel het op het eerste oog wellicht niet direct duidelijk is, hebben al deze organisaties een katholieke bijklank. De scoutingorganisatie heette bijvoorbeeld de Rooms-Katholieke Verkennerij. Hetzelfde gold voor de voetbalvereniging. De fraters richtte RKV FC SITHOC (Rooms Katholieke Vereniging Football Club Sint Thomas College) op. Deze vereniging, die door de fraters op hun school is opgericht, heeft het meerdere malen geschopt tot kampioen van de hoogste divisie op Curaçao.

Rust en bezinning

Waar de dag volledig in het teken stond van de leerlingen, daar stond de avond in het teken van bezinning. De stichter van de Fraters van Tilburg, monseigneur Joannes Zwijsen, wilde dat de fraters mensen van gebed zouden zijn. In de stilte en het gebed zouden zij God ontmoeten. Hun leefregel schreef veel individuele gebeden voor. Hiervoor waren uren per dag, en soms zelfs hele dagen, bestemd. Naast deze individuele gebeden waren er ook gezamenlijke gebedsbijeenkomsten. Door deze levenswijze brachten de fraters op Curaçao veel tijd door in de kapel.

De fraters besteedden ook in de weekenden zoveel mogelijk tijd aan het geloof. Zij leefden celibatair, wat betekent dat zij afzagen van een huwelijk en gezinsleven. In plaats daarvan kozen zij voor een leven met hun medebroeders. Dit is de gelofte van zuiverheid. De fraters hadden besloten om geheel en al beschikbaar te zijn voor God en heel hun leven te openen voor een persoonlijke relatie met Hem. Natuurlijk waren de fraters ook gewoon mensen en dit bracht met zich mee dat deze gelofte soms moeilijk vol te houden was. Fraters hadden ook seksuele gevoelens en hoewel het leeuwendeel van de fraters deze konden onderdrukken, daar hebben de verschillende aanklachten van misbruik aangetoond dat zij hier niet altijd in slaagden.

Feestdagen

Op hun huizen en scholen vierden de fraters ook geregeld feesten. Naast de gebruikelijke christelijke feestdagen, zoals Pasen, Pinksteren en Kerst, werden nationale vieringen en jubilea gehouden. Zoals onder andere blijkt uit de onderstaande foto brachten de fraters op deze dagen veel tijd gezamenlijk door. Op dergelijke dagen gold er namelijk geen silentium, waardoor de fraters onderling met elkaar konden spreken. Andere festiviteiten waren de vieringen van de sacramenten, zoals de eerste communie. De leerlingen kregen namelijk een katholieke opvoeding mee en dit was daar een onderdeel van.

Op feestdagen na sloten de fraters gewoonlijk om acht uur ’s avonds de dag af met een avondgebed. Hierna vertrokken zij naar hun slaapvertrekken, om zich weer op te laden voor een volgende, drukke dag. Een dag die wederom volledig in het teken zou staan van het katholieke geloof.

Bronnen

Fraters van Tilburg, Na vijftig jaar: gedenkboekje, uitgegeven bij gelegenheid van het vijftig-jarig verblijf der Fraters van Tilburg in de Missie van Curaçao, Curaçao, 1936.

Hoffenkamp, M., Mijn school is katholiek! Inleiding in het katholicisme. Voor iedereen die betrokken is bij het R.K.-onderwijs, 's-Hertogenbosch, 2011.

Leeuwen, C. van, Getuigen van barmhartigheid in een wereldwijde broederschap (Tilburg 2009).

Nederlandse Provincie van de Fraters cmm, Fraters, Tilburg, 2009.

Oirschot, A. van, De fraters van Zwijsen: 100 jaar fraters op de Nederlandse Antillen, Zutphen, 1986.

Vissers, R., Meegeren, H. van, Uit het archief van de fraters: foto's, voorwerpen en verhalen uit het archief van de Fraters van Tilburg, Tilburg, 2014.