Impact van de oorlog op Gilze
Al op 23 mei 1584 merkten de inwoners van Gilze de impact van de Tachtigjarige Oorlog op hun dorp. Staatse soldaten uit Herentals, Vilvoorde en Wouw overvielen Gilze midden in de nacht, roofden vee en goederen en staken vervolgens kerk, huizen en hoeven in brand. Niet lang daarna vielen ruiters uit Antwerpen en Bergen op Zoom al moordend het dorp binnen en namen mee wat er nog te vinden was. Niet verwonderlijk dat dorpelingen hun toevlucht nogal eens in het versterkte Breda zochten.
Het bivak bij Gilze
De stad Breda was ook daarna regelmatig inzet van de vijandelijkheden en dat maakte dat de omgeving veel te verduren kreeg. In 1624 en 1625 bijvoorbeeld, toen Spinola Breda belegerde en met veertigduizend man in deze omgeving neerstreek, waarvan er ruim tienduizend in het ‘afwachtingsgebied’ bij Gilze hun bivak opsloegen. Met alle gevolgen van dien: er vielen veel doden en gewonden, zowel onder de bewoners als bij de troepen.
Omstandigheden
De voedsel- en wateraanvoer was bar slecht en de zomer uitzonderlijk droog en warm. De Spaanse legeraalmoezenier Herman Hugo schreef hierover het volgende:
“Het krijghsvolck van Spinola geraeckte aen ’t quijnen bij Gilsen, soo om ’t verschimmelt broot, - want daer waren veertigh duysent broden door ’t quade weer in ’t leger van Gilsen bedorven - als om ’t gebreck van ’t water, dat men verre van daer moest halen. De krijghsknechten leden dieshalven schrickelijkcken dorst; en uyt de dorst sproten verscheyde sieckten, die de doot voortbrachten.”
Plunderingen en overvallen waren het gevolg. Daar kwam bij dat de Spanjaarden wagendiensten van de plaatselijke bevolking eisten en vee, voedsel en drank vorderden. De belastingen waren hoog en met alle onrust was bewerken van het land een probleem. Nadat Breda was ingenomen door Spinola vertrok een deel van de in Gilze gelegerde troepen, waardoor de inwoners hun dagelijks leven weer enigszins konden oppakken.
De archeologen legden in totaal negen skeletten uit de Tachtigjarige Oorlog bloot. (Bron: Heemkring Molenheide, 2000)
De geschiedenis een stukje dichterbij
De Vrede van Munster in 1648 maakte een einde aan het lijden van de bevolking. Wat de Tachtigjarige Oorlog ons opgeleverd heeft? In ieder geval de opgravingen op Verhoven, die met negen skeletten en zes knopen de geschiedenis toch weer een stuk dichterbij hebben gebracht.
Bronnen
Van Hezewijk, M., e.a., De historische canon van Gilze en Rijen (Heemkring Molenheide, 2012).