Literatuur
De Tachtigjarige Oorlog speelt in een aantal geschreven en getekende werken een rol. Onder meer de Suske en Wiske-reeks heeft meerdere verhalen die zich tijdens de Tachtigjarige Oorlog afspelen, zoals De Laaiende Linies of Het Spaanse Spook. Daarnaast spelen de series Gilles de Geus, waarin ook rollen zijn weggelegd voor een aantal kopstukken aan zowel Spaanse als Staatse zijde, en Cori de Scheepsjongen zich af tegen de achtergrond van de Tachtigjarige Oorlog en wordt ook in de Nederlandse historische stripreeks Van Nul tot Nu op een humoristische wijze aandacht besteed aan het conflict.
Ook al is de Tachtigjarige Oorlog in stripvorm goed vertegenwoordigd, binnen literaire werken lijkt het conflict weinig voet aan de grond gekregen te hebben. Het fungeert vooral als achtergrond waartegen een verhaal zich afspeelt, maar gaat er in veel gevallen niet verder op in.
Een uitzondering is echter de oorspronkelijk Spaanstalige serie over kapitein Alatriste, die met het Leger van Vlaanderen de Staatse opstandelingen bevecht voor koning en vaderland. Een van de delen van de serie, De Zon over Breda, richt zich specifiek op de oorlog in het Brabantse grensgebied vanuit een Spaans perspectief.
Het werk incorporeert onder meer een aantal historische motieven en gebeurtenissen: zo komt muiterij door uitblijvende salarisbetaling voor, het ondermijnen (en contra-mijnen) van stadsmuren, huurlingen aan beide zijden, maar bijvoorbeeld ook een (semi-)accurate beschrijving van het Brabantse platteland in aanloop naar en tijdens het Beleg van Breda (1624-1625). Deze boekenserie is populair in Spaanstalige landen, waardoor de Tachtigjarige Oorlog en specifiek het conflict in het Brabantse grensgebied in het buitenland een plekje heeft veroverd in de populaire (geschreven) cultuur.
In films en series lijkt de Tachtigjarige Oorlog niet te zijn doorgebroken als historisch onderwerp. In films als Michiel de Ruyter en Scheepsjongens van Bontekoe speelt de Tachtigjarige Oorlog op de achtergrond mee, maar richten de verhalen zich ofwel op de periode na de Vrede van Munster, ofwel op de Nederlandse aanwezigheid in de Oost.
Er zijn echter wel degelijk films die zich specifiek richten op de Tachtigjarige Oorlog. Zo speelt Kenau zich af tijdens het Beleg van Haarlem (1572-1573), waarbij het verhaal van het beleg vanuit een Staatsgezind perspectief wordt verteld.
Daartegenover staat de film Alatriste, gebaseerd op de bovengenoemde boekenreeks. De film speelt zich af op een aantal belangrijke locaties, zoals Rocroi, maar brengt ook het Beleg van Breda op een bijzondere wijze in beeld. Mede door deze twee films heeft de Tachtigjarige Oorlog een bescheiden aanwezigheid binnen de cinematografie.
Videogames
Videogames zijn mateloos populair en bij uitstek geschikt om het publiek kennis te laten maken met historische gebeurtenissen dankzij de eigenschap om een speler actief te laten deelnemen. Er zijn talloze video games die over historische gebeurtenissen gaan, vaak gecentreerd rondom een oorlog of een bepaalde civilisatie. Veel van de meest populaire games hebben een historisch (accuraat) thema en ongeveer elke grote oorlog en ontwikkeling is inmiddels vertegenwoordigd in videogames.
Maar als men op zoek gaat naar een spel dat de strijd tussen de Republiek der Nederlanden en het Spaans-Habsburgse rijk, valt het gelijk op dat geen enkel spel zich specifiek richt op dit conflict. Toch speelt de Tachtigjarige Oorlog in een aantal spellen wel degelijk een rol, zij het meer als een voetnoot of puur als achtergrond.
Een aantal andere spellen, zoals Age of Empires III en Cross of the Dutchman, spelen zich af aan de vooravond van de Tachtigjarige Oorlog of in het Nederlandse koloniale rijk tijdens het conflict. Toch zijn er genoeg gedreven en creatieve gamers die bestaande spellen aanpassen (modden) om alsnog de Tachtigjarige Oorlog op digitaal terrein uit te vechten.
Een spel dat zich specifiek richt op de Tachtigjarige Oorlog is, op enkele mods na, dus vrijwel niet te vinden. Een aantal spellen biedt de mogelijkheid om te spelen als de Republiek gedurende een periode die ook de Tachtigjarige Oorlog beslaat of als de Republiek gedurende de Dertigjarige Oorlog gaat, maar de Tachtigjarige Oorlog blijft een ondergeschoven kindje.
Geen IJzeren troon maar Spaanse kroon
De vraag blijft dan natuurlijk waarom op Nederlandse bodem de Tachtigjarige Oorlog, en specifiek de conflicten in grensgebied en frontlinie Brabant, geen plaats heeft weten te veroveren in de populaire cultuur buiten Spanje. De Tachtigjarige Oorlog stond bol van de veldslagen in alle uithoeken van de wereld en continu wisselende allianties tussen verschillende facties. Het wordt misschien dus eens tijd om de Tachtigjarige Oorlog ook in populaire cultuur neer te zetten als conflict dat diplomatie en strategie moeiteloos afwisselde met moord, intrige, actie en meerdere plottwisten.
Gezien het recente succes van andere series en films die op eenzelfde soort verhaal zijn gebaseerd, zoals Game of Thrones, lijken dit de perfecte pijlers voor een succesvolle adaptatie naar een serie, film, spel of boek. Hierin kan de strijd om volledige hegemonie, onafhankelijkheid en de Spaanse kroon en de verwoesting van delen van Europa centraal staan, met een bijzondere rol voor de frontlinies waar veel van het conflict zich afspeelde.
Bronnen
Reinhard, A., https://archaeogaming.com/ (stand op 30 augustus 2018).
Reinhard, A., Archaeogaming: an introduction to archaeology in and of video games (New York, 2018).
Society for American Archaeology, The SAA Archaeological Record 5 (jr. 16, 2016).
Universiteit Antwerpen, “Zelf aan middeleeuwse staatsvorming doen via een grand strategy game”, via: https://www.uantwerpen.be/nl/onderwijs/opleidingsaanbod/geschiedenis-studeren/activiteiten/gamen/ (stand op 30 augustus 2018).
VALUE Foundation, “Interactive Pasts”, via http://interactivepasts.com/ (stand op 30 augustus 2018).
Veugen, J., “Using Games to Mediate History”, in: J. Bosma en L. Egberts (red), Companion to European Heritage Revivals (Dordrecht, 2014), 95-111.