Aan de ene kant van dit type munten, zogenaamde triskeles-staters, staat een gestileerd paard, omgeven door cirkels en stippen, terwijl aan de andere kant een triskeles (een gestileerde drie-armige spiraal) te zien is, omgeven door een zig-zaglijn, kruis en stippen. De muntsoort kent twee fasen: de vroegste triskeles-staters bestaan voor ongeveer 50% uit koper, voor 25% uit goud en voor de overige 25% uit zilver. De latere fase heeft een hogere kopersamenstelling (60%), ten koste van het zilver (15%).
Over het algemeen wordt deze muntsoort gedateerd tussen 60 en 40 v. Chr. De periode waarin de Romeinse legioenen voor het eerst het gebied waarin deze munten circuleerden binnen marcheerden. Dit was het woongebied van de Eburonen in het huidige Brabant en oostelijke deel van België. De directe koppeling tussen de vindplaatsen van de munten en het woongebied van de Eburonen verdient enkele kanttekeningen, bijvoorbeeld omdat Caesars geografische beschrijvingen nooit waterdicht zijn. Desalniettemin lijken nieuwe muntvondsten de koppeling tussen de triskeles-staters en de Eburonen meer en meer te bevestigen.
Een Eburoonse statermunt. (Bron: Numisantica)
De functie van munten in de late ijzertijd maakt het erg verleidelijk de triskeles-staters direct te koppelen aan de Eburoonse opstand tegen de Romeinen van 55-54 v. Chr. Dergelijke munten waren namelijk niet bedoeld als betaalmiddel, maar werden gebruikt in diplomatieke of sociale transacties tussen de leiders van verschillende Gallische en Germaanse stammen. De Eburoonse leiders zullen uiteraard veel smeermiddel nodig hebben gehad om verzekerd te zijn van de hulp van lokale hoofdmannen gedurende opstand. Wellicht zijn de munten van de eerste fase gebruikt om steun te verzamelen voor de aanstaande opstand, en die van de tweede fase om de steun te verzekeren tijdens de opstand.
Deze hypothese wordt nog eens ondersteund door de afbeeldingen op de triskeles-staters. Op de ene kant staat een motief wat afgeleid is van motieven van Germaanse stammen aan de andere kant van de Rijn. Dit bevestigt wat Caesar schrijft: dat de Eburonen een Germaanse groep waren die pas enkele generaties eerder de Rijn over waren gestoken naar het huidige Brabant en België. Bovendien draagt de andere kant van de staters een afbeelding die is afgeleid van afbeeldingen op munten van de Treveri, een stam die rond het huidige Trier woonde. Uit geschreven bronnen weten we dat de Eburonen cliënten waren van de Treveri.
Dit geromantiseerde standbeeld van Ambiorix staat in Tongeren. (Foto: Johan Neven)
De vindplaatsen van de Eburoonse staters liggen rond twee zwaartepunten: Empel en Tongeren. Ook dit is in verband te brengen met de kennis die we hebben uit Caesar’s verslag van zijn veldtocht. Zo schrijft hij dat de Eburonen geregeerd werden door twee koningen: Ambiorix en Catuvolcus. Wie weet zijn de 22 munten uit Empel een teken dat de machtsbasis van een van de twee Eburoonse koningen hier in de buurt lag en moeten we ook in Empel een standbeeld van Ambiorix oprichten?
Bronnen