Vanaf 1842 trokken er in Brabant Franse daguerrotypisten rond, die in een hotel of op de kermis tegen niet geringe vergoeding portretten maakten. Uiteindelijk moeten zij vele honderden opnamen hebben gemaakt, maar slechts een handvol van die vroege portretten bleef bewaard. Door de komst van nieuwe en goedkopere procedés konden steeds meer mensen het zich veroorloven om zich te laten portretteren. Vooral de foto op visitekaartformaat maakte het nieuwe medium bijzonder populair.
Het beroep van fotograaf werd daardoor lucratiever en steeds vaker vestigden fotografen zich op één plaats, met een eigen atelier. Christiaan Kannemans (1812-1884) uit Breda was aanvankelijk huisschilder en glazenmaker, maar legde zich vanaf 1840 toe op de schilderkunst, voornamelijk als zeeschilder. Vanaf de jaren 1860 exploiteerde hij samen met zijn zoon Willebrord een atelier voor fotografie op de Grote Markt. Daar maakten zij portretfoto’s, maar ook straatopnames die onder meer als souvenir verkocht werden aan toeristen en cadetten van de Koninklijke Militaire Academie. Het buitenshuis fotograferen was in de beginfase van de fotografie een heksentoer. De fotograaf moest meteen na de opname een donkere kamer binnen handbereik hebben en die werd daarom meestal ingericht in een tent of in een koets.
Negentiende-eeuwse stads- en dorpsgezichten zijn zeldzaam. Brabantse opnamen uit deze categorie dateren nagenoeg allemaal van na 1865. Begrijpelijkerwijze hadden de fotografen daarbij weinig aandacht voor het alledaagse, wat juist voor ons bijzonder materiaal zou hebben opgeleverd. Liever fotografeerden zij – al dan niet in opdracht – historische monumenten of grote projecten zoals bruggenbouw of het graven van kanalen.
Ook vader en zoon Kannemans brachten belangrijke monumenten van Breda in beeld. In 1865 stelden zij een album samen met vijftien foto’s van de Grote Kerk en de grafmonumenten daar, onder meer die van de Nassaus. Toen in 1869 werd besloten om de oude stadspoorten te slopen, kreeg de firma Kannemans en Zoon van de Dienst der Domeinen opdracht deze voor het nageslacht vast te leggen. Uit die tijd dateert deze opname van de Boschpoort, waarop in de doorgang nog een koets met paard is te zien.
Bronnen
Coppens, J., Het licht van de negentiende eeuw. De komst van de fotografie in de provincie Noord-Brabant, Eindhoven, 1997.
Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.
Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 200.