Artikel - Gepubliceerd op

Kamp Vught

Kamp Vught

Twee hekken van prikkeldraad meteen sloot en bemande wachttorens moesten de gevangen van kamp Vught binnenhouden. (Foto: Janericloebe, 2009, Wikimedia Commons)

Op de Vughterhei, vlak bij de IJzeren Man, ligt een plek die voor altijd herinnert aan de gruwelijkheden die zich hier in de oorlogsjaren hebben voorgedaan. Het is het Kamp Vught, officieel het Konzentrationslager Herzogenbusch geheten, dat door de SS was ingericht naar het model van de nazi-kampen in Duitsland.

Op 13 januari 1943 werd het concentratiekamp Vught in gebruik genomen, dat was gebouwd met geroofd Joods kapitaal. De eerste gevangenen werden meteen ingeschakeld bij de verdere bouw van het kamp. Dat was namelijk nog niet klaar: er was nog geen keuken, veel barakken hadden nog geen ramen en er was geen goede drinkwatervoorziening. De beroerde omstandigheden kostten in de eerste vier maanden 209 gevangenen het leven.

barak.png

Ik kamp Vught stonden 200 bedden in elke barak. (Foto: Sterkebak, 2008, Wikimedia Commons)

Kamp Vught was niet slechts gevangenkamp voor politieke tegenstanders maar ook "Judendurchgangslager", van waaruit Joden werden gedeporteerd naar Westerbork en naar de vernietigingskampen in het oosten. In totaal zouden 31.000 gevangenen hier voor korte of langere tijd verblijven. Van hen overleden in Vught ten minste 749 personen.

Cel 115 in kamp Vught

In cel 115 in kamp Vught werden op 15 januari 1944 74 vrouwen opgesloten. (Bron: Nationaal Monument Kamp Vught)

Alle rechten voorbehouden
Twee gebeurtenissen in het bijzonder zullen voor altijd met de geschiedenis van Kamp Vught verbonden blijven. De eerste is het bunkerdrama. In januari 1944 protesteerden enkele vrouwen tegen de opsluiting van één van hen in de kampgevangenis, ‘de bunker’. Om hen daarvoor te straffen liet de kampcommandant zoveel mogelijk gevangenen in één cel opsluiten. Maar liefst 74 werden zo bij elkaar gepropt op  een oppervlak van 9 vierkante meter. Ventilatie was er nauwelijks. Toen na een lange nacht de deur weer open ging, bleken tien vrouwen te zijn bezweken.

Een half jaar eerder hadden zich hartverscheurende taferelen voorgedaan toen de Duitsers bepaalden dat alle kinderen uit het kamp moesten vertrekken. Op 6 juni werden de kinderen van 0 tot 3 jaar gedeporteerd met hun moeders, een dag later de kinderen van vier tot zestien met hun vader of hun moeder. In totaal werden zo twaalfhonderdnegenzestig Joodse kinderen weggevoerd. Niet naar een kinderkamp in de buurt, zoals in het vooruitzicht was gesteld, maar naar Westerbork. Vandaar werden ze een dag later naar Sobibor in Polen gevoerd, waar ze vrijwel onmiddellijk na aankomst zijn vermoord.

Toen in de herfst van 1944 de geallieerden naderden, werden de laatste gevangenen -meer dan drieduizend - op 5 en 6 september met twee grote transporten weggevoerd naar Duitsland. Kort tevoren waren 318 gevangenen, voornamelijk verzetsmensen, geëxecuteerd. Nadien werden in het kamp Duitse evacués ondergebracht, en ook NSB’ers en collaborateurs. Nog later diende Kamp Vught voor de opvang van Zuid-Molukkers. Nu is op het terrein een Nationaal Monument ingericht.

 

Bronnen

Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. Van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 248.