Het Burgerweeshuis van Breda

Er zijn van de regentencultuur in Noord-Brabant veel minder tastbare overblijfselen terug te vinden dan in Holland, terwijl toch ook hier regentencolleges aan de touwtjes trokken in de stadhuizen en bij de sociale zorg. Er bleef wel wat zilver bewaard, maar regentenportretten zijn er amper, net als regentenkamers met originele interieurs. Hieruit blijkt dat Noord-Brabant feitelijk wel, maar mentaal nooit echt helemaal deel heeft uitgemaakt van de Republiek. Een uitzondering, en meteen ook een heel bijzondere, is te vinden in het Burgerweeshuis in Breda.

Het Burgerweeshuis in Breda werd gesticht in 1606 in het voormalige klooster van de Zwarte Zusters aan wat toen de Oude Vest heette en nu het Kloosterplein. In 1889 besloten de regenten het gebouw te vervangen door een complex in neorenaissancestijl. Gelukkig hadden ze het besef om de betimmering en de overige decoraties van de achttiende-eeuwse regenten- en regentessenkamer in de nieuwbouw terug te brengen. Het zijn allebei juweeltjes van interieurkunst, zeldzaam gaaf bewaard en in feite natuurlijk een afspiegeling van de omgeving waarin de dames en heren ook thuis doorgaans verkeerden. Want de regenten van het burgerweeshuis behoorden onveranderlijk tot de protestantse elite van Breda en kwamen uit welgestelde families die vaak ook in het stadsbestuur zitting namen.

De regentenkamer werd halverwege de achttiende eeuw ingericht in een late Louis XIV-stijl, het goudleerbehang is van rond 1770. Op de schouw met de karakteristieke schelpmotieven is het wapen aangebracht van Johan van Collema (1651-1737). Hij was in 1662 als negenjarige opgenomen in het weeshuis, samen met zijn broer Dirk, en kreeg een opleiding als stoeldraaier ('stoelenmaker'). Negen jaar later reisden beide broers met een kleine erfenis van een tante naar Londen waar Johan als meubelmaker, dan wel meubelhandelaar groot fortuin maakte. Een deel daarvan, het voor die tijd reusachtige bedrag van vijfduizend gulden, liet hij na aan het weeshuis in Breda.

De regentessenkamer is waarschijnlijk van iets later tijd. De schoorsteendecoratie, de behangschilderingen en de witjes boven de deuren werden tussen 1781 en 1787 geschilderd door Jan Hendrik Frederiks (1751-18170), die hier in 1762 als wees was komen wonen en van de regenten in Den Haag een opleiding tot kunstschilder had mogen volgen.

 

Bronnen

Brouwers, J. e.a., God is een vader der Wezen. De geschiedenis van de protestantse weeshuizen te Breda, Oosterhout, 2004.

Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. Van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 162.