Het Bieduinenhof grenst aan het stuifduinengebied ten oosten van Ossendrecht, waar in de Middeleeuwen nog om werd gevochten door onder meer de heer van Bergen op Zoom en die van Hoogerheyde. Het gebied kenmerkt zich door naaldbossen, heidevelden, vennen en meertjes, waardoor het lang aantrekkelijk is geweest voor de houthak en turfwinning. In de periode 1881-1897 kwam een groot aantal hectares van dit gebied in handen van Francois Joseph Gerard Servais en diens zoon Alphons; naast Bieduinen werd het ook nabijgelegen landgoed Groote Meer hun eigendom. Er was destijds sprake van een groep van rijke Vlaamse industriëlen die zich vestigden op de Brabantse wal.
De villa die Alphons Servais in 1883 op zijn landgoed Bieduinenhof liet bouwen is in de neo-Romaanse stijl. De toren met verticale schijnschietsleuven en de gekanteelde topgevel zijn een aantal kenmerkende elementen van deze kasteelachtige villa, die verder door de combinatie van verschillende materialen ook een duidelijk een Vlaamse invloed kent. De villa beschikt hierdoor over een excentriek uiterlijk. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en het Nationaal Restauratiefond classificeren de villa niet voor niets als een typologische zeldzaamheid.
Dat Alphons Servais als grootgrondbezitter destijds zuinig was op zijn landgoederen blijkt uit een wandelgids uit 1902 voor Bergen op Zoom en omstreken. Men schrijft het volgende over de baron: "Op den voorgrond dient gezet, dat de heer Servais, noch eenig andere eigenaar van buitens of bosschen, verkiest, dat er bij het houden van een pic nic in de bosschen vuur of een spiritus— of eenig ander verwarmingstoestel wordt aangestoken, ter verwarming van eet- of drinkwaren." Wie toch een barbecue waagde, meldt de gids, werd van het landgoed verwijderd en kon een proces-verbaal verwachtten.
Van villa tot hospitaal
Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, en lang nadat het Bieduinenhof niet meer in het bezit was van de familie Servais, diende de villa als opvang voor uit Rotterdam geëvacueerde zieken en bejaarden. Een belangrijk en kleurrijk figuur in deze periode was de Ossendrechtse Dien Mous (1916-1986). Als tiener leidde Mous een lokale afdeling van de Katholieke Jonge Meisjes (KJM) en ging zij dikwijls met haar meisjes op bezoek bij het hospitaal, waar zij de ouderen vermaakten met dans en toneel. Zij deed veel voor de meisjes- en vrouwenbeweging binnen katholiek Brabant en kreeg hiervoor zelfs een pauselijke onderscheiding. Een goede vriendin van Dien zou later over haar zeggen dat zij "hele generaties meisjes door de harde oorlogsjaren sleepte."
Ook na de oorlog behield villa Bieduinenhof zijn medische functie. Van 1948 tot 1952 was het een bejaardentehuis in handen van de Franciscanessen van Asten. Daarna kocht Jan van Mierlo uit Essen het landgoed in 1956. In dezelfde periode viel het gebied ten prooi aan bosbranden, waarna bij de wederopbouw werd bepaald dat een deel van het terrein werd verhuurd als militair oefenterrein. Ook in 2019 rijden er hier nog steeds militaire voertuigen door de heidevelden.
De achtergevel van villa Bieduinenhof. (Foto: Frans Hoelen, 1904-1930, Heemkundekring Het Zuidkwartier)
Villa Bieduinenhof behield onder het echtpaar Van Mierlo zijn medische functie. Zij stemden namelijk in het met het verzoek van de nabijgelegen volksabdij ‘Onze Lieve Vrouwe ter Duinen’ om oudere patiënten op te vangen. In hun zoektocht naar verplegend personeel rekruteerden de Van Mierlo’s franciscanessenzusters uit Oudenbosch, die vanaf 1958 hun intrek in de villa namen. Dankzij de zusters kreeg het Bieduinenhof in 1964 ook zijn eigen kapel.
Voor meneer en mevrouw Van Mierlo zou de verzorging een levenstaak worden. Ook nadat de villa in 1989 zijn oorspronkelijke functie als bejaardentehuis verliest, maar in 1993 in de vorm van stichting Titurel vervolgens doorgaat, wederom op voorspraak van de eerdergenoemde volksabdij, als woonzorgcentrum voor mensen met een verstandelijke handicap. Daarbij blijft de villa, ook in 2019, nog steeds het eigendom van de erfgenamen van het echtpaar Van Mierlo.
Weggelegen in het bos en omringd door rododendrons en naaldbomen woont hier onder het toeziende oog van stichting Titurel nu in alle rust een kleine gemeenschap. Alhoewel… alle rust, een van de huidige bewoners op het Bieduinenhof, al meer dan vijfentwintig jaar, is de begenadigde reggaemuzikant Dubmaster T- The One Man Sound System. Dit kleurrijke figuur, die in het voorprogramma heeft gestaan van een Jamaicaans icoon als Lee Scratch Perry, is de zoveelste in een lange rij van voorgangers op het Bieduinenhof.
Bronnen
Rosskamp, M., “Dien (Dymphna) Mous”, in: Tijding (periodiek heemkundekring Zuidkwartier) (nr. 3, 2004), 47-55.
Anoniem, Gids voor Bergen op Zoom en omstreken ten dienste van stadgenoot en vreemdeling, Bergen op Zoom, 1902 (2e druk).
Huismans, P., ‘Verzorgings- en retraitehuis villa Bieduinenhof in Putte’, via: https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/verzorgings-en-retraitehuis-villa-bieduinenhof-in-putte (stand 18 juni 2019)
“Putseweg 44, Putte”, via: https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/516701 (stand 18 juni 2019)
“Van wat verdween, deel VII: Landgoed Groote Meer”, in: Tijding (periodiek heemkundekring Zuidkwartier) (nr. 1, 1992), 7-67.
Jongeneelen, W., ‘Reggaemuziek ontstaat in mijn hoofd’, Bn/De Stem (23 oktober 2014), via: https://www.titurel.nl/wp-content/uploads/20141027_Interview-Ton-Schagen-2.pdf
Caspers, T., Landgoederen in Noord-Brabant: Het lief en leed dat landgoed heet, Woudrichem, 2012.