Sinds 2007 komen er groepen Spaanse militairen naar de kerk van Empel om hier het Wonder van Empel te herdenken. Het Wonder van Empel beschrijft een scène tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Op 8 december 1585 weten Spaanse troepen op miraculeuze wijze aan Staatse troepen te ontsnappen nadat ze een beeltenis van de Onbevlekte Ontvangenis vinden in de kerk van Empel. In Brabant is het verhaal over het Wonder van Empel niet erg bekend, zelfs in Empel was de geschiedenis van het Wonder in de tweede helft van de twintigste eeuw in de vergetelheid geraakt. Onder Spaanse militairen leeft het Wonder van Empel heel sterk, maar was juist weer de precieze locatie onbekend. Paula Doorenbosch zit in de contactgroep van de Heilige Landelinuskerk in Empel spreekt in augustus 2022 met Elize Weijers van Brabantserfgoed.nl over het eerste bezoek van de Spaanse militairen aan Empel. Ze vertelt hoe de Spaanse militairen Empel hebben herontdekt waardoor het verhaal in Empel ook weer bekendheid kreeg.
De herontdekking van het Wonder
“In Spanje wordt op school over het Wonder van Empel geschiedenisles gegeven, vooral ook bij de opleidingen in de infanterie. De naam van het bataljon dat in 1585 vast zat op de dijk hier in Oud-Empel wordt zelfs nog steeds gebruikt. Het bataljon lichte infanterie Zamora is erfgenaam van het in 1580 opgerichte Terchio de Zamora. Maar heel lang wisten de Spaanse militairen eigenlijk niet dat Empel écht bestond, want ze zijn steeds op zoek gegaan naar het plaatsje Bommel. Vanaf die plek zijn de Spaanse troepen uit de Tachtigjarige Oorlog oorspronkelijk verdreven richting Oud-Empel. Maar heel Empel viel niet op. Het verhaal gaat dat een Spaanse militair hier op zijn motor rondreed en uitkwam bij de kapel ‘Onze Lieve Vrouw van Empel’ in Oud-Empel. De kapel is gewijd aan Maria en verwijst naar het Wonder van Empel. Hij heeft zijn meerdere, generaal César Muro Benayas, gebeld om te vertellen dat Empel bestaat. Toen begon het tot leven te komen.
Ik ben sinds 2006 verbonden aan de Heilige Landelinuskerk in Empel, ik ben daar onder andere de contactpersoon voor de Spaanse militairen die hier in Empel op bezoek komen. De herdenkingen zijn eigenlijk pas begonnen in 2007. In mei van dat jaar kregen we een mail op het secretariaat, dat in juli een groep van 350 militairen naar Empel wilden komen. Wij dachten toen ‘Wat komen ze doen?’, ze kwamen dus voor het Wonder van Empel. Ze wilden graag een openluchtmis aan de Maas en ook een gezamenlijke maaltijd. De mis konden we regelen, maar er is hier niet zomaar plek voor 350 mensen om te eten! Dat is best moeilijk. Het eerste restaurant dat we probeerden was het Wapen van Rosmalen. De Portugese eigenaar had wel een ruimte waar 350 mensen terecht konden. Hij sprak ook nog Spaans en kon alle contacten leggen. Dat was allemaal geregeld van bovenuit, Maria was al aan het regelen. Het jaar daarop kwamen ze in december terug, met ongeveer 20 mensen, het jaar daarop 50, het jaar daarop 100… Inmiddels zitten we op ruim 250 mensen, die hadden zich al aangemeld voor 2021, maar toen ging het door corona en de restricties plots niet door.
De Heilige Landelinuskerk is de zesde kerk van Empel, er zijn hiervoor vijf kerken in Oud-Empel geweest. Die zijn allemaal vernietigd door oorlogsgeweld, of ondergelopen door het water. Nadat de vijfde kerk was vernietigd tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de pastoor die er destijds was gezegd: ‘We gaan de kerk een stuk verderop zetten’. Vervolgens is daaromheen nieuw Empel gebouwd. In 1950 is de zesde kerk ingewijd. Toen was er wel al een Broederschap van Onze Lieve Vrouw. Maar de kennis over het Wonder is verloren gegaan. Het verhaal is niet meegenomen naar het nieuwe Empel. Er was nog één schilderij uit 1950 waarop het Wonder verbeeldt staat. Het hing er al die jaren, maar we kenden de geschiedenis niet meer.”
De herdenking in Empel
“De militairen komen niet alleen uit Spanje zelf. Ook uit legerbasissen van Brussel, Mons en de NAVO. Vorige keer waren er ook mensen van het consulaat van Europa, Spanje en Nederland bij. De militairen komen vaak in uniform, en nemen hun gezinnen ook mee. Dan komen ze hier op bedevaart. De herdenking vindt sinds 2008 plaats in december, aan de Maas, waar de oude kerk heeft gestaan. Daar hebben ze eerst een uitleg in het Spaans over het Wonder. Vervolgens komt er een processie van jongeren in kleren van de 16e eeuw, zij hebben een schilderij van Maria Inmaculada bij zich. Daarna is er een kranslegging bij de Mariakapel en aansluitend de Heilige Mis in de Landelinuskerk te Empel.
Het Wonder van Empel (Bron: A. Ferrer-Dalmau, 2015, Wikimedia Commons)
De Spaanse militairen hebben echt een bijzondere connectie met Empel. Er was een militair die in Spanje is verongelukt. Hij wilde tijdens zijn leven nog naar Empel komen, maar dat kon toen niet meer. Toen hebben ze bij de Mariakapel grond gehaald en daar hebben ze hem mee in begraven.”
Uitnodiging naar Toledo
“Op 8 december is de viering van de Onbevlekte Ontvangenis, in Spanje is dat een nationale feestdag. Maria is ook de patronesse van het Spaanse leger, eerst alleen van de infanterie, maar inmiddels voor het gehele leger. Meestal er een viering van twee dagen, 7 december en 8 december. In het weekend vóór 8 december is de herdenking in Empel.
Toen die eerste keer in het Wapen van Rosmalen vroeg generaal Muro Benayas: ‘Komen jullie in december naar ons toe, naar Toledo?’. In Toledo staat een militaire academie, het opleidingscentrum voor de infanterie. Toen hebben we vliegtickets geboekt en zijn we met zeven personen daar naartoe gegaan, met de priester van Empel erbij. Dat was een geweldige ervaring. Ik ben er sindsdien 13 keer op bezoek geweest. Tijdens de Heilige Mis op de academie staan ze ook stil bij het Wonder van Empel en ook tijdens de plechtige parade buiten op het plein. Zelf heb ik een lied over het Wonder van Empel geschreven, dat mag ik daar dan ook elk jaar zingen. Ik spreek geen Spaans, maar ik heb het lied in het Nederlands geschreven, toen heeft een Mexicaanse vriendin mij geholpen om het te vertalen naar het Spaans.
In 2021 zijn we in Pontevedra geweest, daar staat een militaire basis. We hebben daar een Mariabeeld gekregen van de Spaanse beeldhouwer Fernando Montero de Espinosa. Hij heeft twee beelden gemaakt, identiek behalve de schildering. Eén staat in Pontevedra en de andere in de kerk van Empel.”
Mariabeeld uit Pontevedra in de Heilige Landelinuskerk in Empel (Foto: Erfgoed Brabant, 2022)
Spaanse devotie
“Maria is voor alle katholieken belangrijk, maar in Spanje is dat heel duidelijk aanwezig. Het is natuurlijk ook het leger hè? Dus alles gebeurt volgens protocol, dat is heel strikt. Wij maken kennis met alle rangen, zelfs met de generaal en de minister van Defensie. We mogen verblijven op de militaire residentia en ze zorgen dat verder alles goed geregeld is. De Spaanse militairen brengen bijna ieder jaar wel iets bijzonders mee als gift als ze naar Empel komen. Schilderijen, beeldjes, vlaggen, maar ook een tenue van een echte Tercios. Om dit alles een plek te geven hebben we nu een informatiecentrum ingericht in een zijbeuk links naast het hoofdaltaar. Daar hebben we ook informatie over de geschiedenis van de kerk in Empel.”