Jacob Campo Weyerman

Jacob Campo Weyerman werd in 1677 geboren als zoon van een marketenster en een soldaat en groeide op in Breda. Op achttienjarige leeftijd trok hij de wereld in. Hij reisde naar Engeland en Vlaanderen, en was regelmatig te vinden in Holland. Wanneer hij weer naar Brabant terugkeerde was hij meestal te vinden in Breda en ‘s-Hertogenbosch.  

Elke poging om zijn leven en avonturen in kort bestek te beschrijven is bij voorbaat gedoemd te mislukken. Hij was een van de meest schilderachtige figuren van zijn tijd. Soms in goede doen, soms straatarm. Een levensgenieter en een vrijbuiter, die mislukte als militair en meermalen zakte als student medicijnen.

Hij verdiende de kost als bloemenschilder, als schrijver van populaire verhalen over avonturiers, bedriegers en schuinsmarcheerders, en als kunstcriticus. En kritisch, om niet te zeggen venijnig was Jacob Campo Weyerman als geen ander, niet alleen waar het de kunst betrof. Een eindeloze stroom van satirische geschriften, boeken en periodieken onder veelzeggende namen als Ontleeder der Gebreeken, Echo des Werelds of De Vrolyke Tuchtheer, laat zien dat hij dat hij ervan genoot om anderen te bespotten en over de hekel te halen.

In die rol richtte hij zijn pijlen ook op zijn plaats van zijn jeugd − door hem aangeduid als Abdera – en de bewoners daar, de ‘Abderieten’. De arme Bredanaars, werden zodoende geassocieerd met de gelijknamige stad in Thracië, waarvan de bewoners in de klassieke oudheid een reputatie van verregaande onnozelheid genoten.

Geen wonder dat onze tijd gepoogd is het door Weyerman vertekende beeld van het achttiende-eeuwse Breda weer recht te trekken. Overigens met de nodige welwillendheid in zijn richting, dat wel.

De laatste tien jaar van zijn leven, tot aan zijn dood in 1747, bracht Jacob Campo Weyerman op grond van een levenslange gevangenisstraf achter de tralies door. Toch was het goed beschouwd niet de wet die hij had overtreden als wel de maatschappelijke regels van zijn tijd. Zijn veroordeling door het Hof van Holland wegens chantage werd vooral ingegeven door zijn onverzoenlijke kritiek op bestuurders en kooplui, wat hem in hoge kringen veel vijanden opleverde.

Voor zover men in de negentiende eeuw nog van hem wist, ging hij door voor schuinsmarcheerder en nachtbraker en van zijn geschriften moest men toen niets hebben. Maar het tij is gekeerd. De naam Jacob Campo Weyerman is al jaren verbonden aan een stichting die de wereld duidelijk wil maken dat de achttiende eeuw lang niet zo stevig in de plooi zat als doorgaans wordt beweerd. Een beter boegbeeld daarvoor had men niet kunnen kiezen.

 

Bronnen

Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.

Van Uytven, R. (red.), Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, Zwolle, 2004.

Wetzels, F., De vrolijke tuchtheer van de Abderieten. Jacob Campo Weyerman (1677-1747) in Breda, Amsterdam, 2006.

 

Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. Van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 152.