Wim van de Plas tekent en schildert al op jonge leeftijd. Zijn vader wil dat hij in zijn houthandel en aannemersbedrijf komt werken, maar na zijn kweekschooltijd voelt hij een steeds sterker drang om kunstschilder te worden.
Vanaf 1930 volgt hij ’s avonds de tekenopleiding aan de Katholieke Leergangen in Tilburg om zijn lagere nijverheidsakte te halen, die hij in de periode 1933 tot 1936 vervolgt met de Opleiding voor Teekenleraren in Amsterdam. Daar haalt hij zijn middelbare onderwijsaktes. Voor zijn verdere artistieke ontwikkeling studeert hij van 1937 tot 1941 aan de afdelingen Vrij Schilderen en Figuurschilderen van het Instituut voor Schoone Kunsten in Antwerpen.
Vanaf 1939 geeft hij bovendien enkele dagen per week les aan het St. Odulphuslyceum te Tilburg. Zijn talent blijft niet onopgemerkt en als uiting daarvan ontvangt hij koninklijke subsidies, onderscheidingen en prijzen. Zo wint hij in 1939 een tweede prijs met het werk “Kid Oliveira” in het Van Abbemuseum te Eindhoven. In 1942 krijgt Van de Plas een vaste benoeming als “leraar in handteekenen” aan de Bossche Koninklijke school voor Kunst, Techniek en Ambacht. In deze jaren maakt hij een krachtige artistieke ontwikkeling door en tijdens de solotentoonstelling van 1941 in de Openbare Leeszaal ‘s-Hertogenbosch krijgt hij lovende recensies. Hij heeft op dat moment zijn atelier in de Kerkstraat en geeft hier onder andere privéles aan Huib van Vugt.
Portret van Kid Oliveira. (Bron: Wim van de Plas, 1939, Van Abbemuseum)
In 1945 wordt hij uitgenodigd om deel te nemen aan de groepstentoonstelling "Kunst in Vrijheid" in het Rijksmuseum in Amsterdam, samen met andere kunstenaars, die geen lid waren geweest van de Kulturkammer tijdens de Duitse bezetting. Zij ontvingen als verzetskunstenaar de Gerrit van der Veen-penning met oorkonde.
In 1947 kan hij eindelijk naar Parijs waar hij aan de École Nationale Supérieure des Beaux Arts intensief kennismaakt met de ideeënwereld van het existentialisme en modernistische tendensen in de schilderkunst. Door ziekte komt aan dit verblijf echter voortijdig een einde en hij keert terug naar Den Bosch.
Naast lesgeven en schilderen in opdracht is Wim ook actief in het bredere Bossche culturele leven: zo richt hij in 1947 samen met andere jonge kunstenaars Atrium op. Geregeld kwamen ze bij elkaar om de kunsten te bedrijven. De kunstenaarsgroep Reflex wordt opgericht met als doel het ‘contact tussen kunstenaar en publiek te leggen en te verstevigen’. Van de Plas neemt deel aan de groepsexposities van 1952 en 1954 in Het Kruithuis. Hij trouwt in Rome met Lianne van Arendonk in 1952 en samen krijgen ze vijf kinderen. In 1960 verhuist hij met zijn gezin naar Helvoirt.
Begaafd portrettist
In de periode na de Tweede Wereldoorlog maakt Van de Plas naam als begaafd portrettist. Zijn compositiegevoel en rake karaktertekening werden al snel alom geprezen. Niet in het minst door de eervolle opdracht die hij in 1949 krijgt van Stichting Actie 1950 om een portret te schilderen van Paus Pius XII (1876-1958) in Rome. Hij woont drie maanden in het Historisch Instituut in Rome en is bij veel audiënties aanwezig. Met dit schilderij is zijn doorbraak een feit. Reproducties in zwart-wit en kleur zijn wereldwijd verspreid voor het goede doel: het katholieke misdeelde kind.
Wim legt de laatste hand aan het portret van paus Pius XII in 1950. (Bron: Archief Margot van de Plas)
Nu zijn naam als portretschilder definitief is gevestigd, krijgt hij veel opdrachten om hoogwaardigheidsbekleders, geestelijken en industriëlen te portretteren. Zo schildert hij voor vier gemeenten H.M. Koningin Juliana (1909-2004) en maakt beeltenissen van Dr P.C. de Brouwer (1874-1961), mgr. Joannes Zwijssen (1794-1877) en Piet Klerkx (1979). Ook schildert hij vier Bossche burgemeesters: mr. F.J. van Lanschot (1875-1949), mr. H.J.M. Loeff (1895-1973), mr. R.J.J. Lambooy (1904-1992) en mr. G.M.J.W. van der Ven (1913-1996). Dr. Saal van Zwanenberg (1889-1974) wordt geportretteerd in 1963 en dr. J.E. de Quay 1901-1985) in 1966 en 1971. Buiten publieke opdrachten ontvangt Van de Plas ook privé-opdrachten voor portretten.
“Alles moet nog gedaan worden”
Het vrouwelijk naakt blijft een favoriet onderwerp in zijn vrije werk. Als docent aan de Bossche Kunstacademie heeft hij vele generaties kunstenaars met overgave ingeleid in de gecompliceerde techniek van het modeltekenen. Ook zijn vrije werk telt talloze naakten. Soms komt hij per toeval aan zijn model. Dat gebeurt in een winkel of op straat. Als hij getroffen wordt door schoonheid en authenticiteit zal hij die persoon benaderen en vragen om te poseren voor hem. Na overleg met het thuisfront worden de poseerafspraken, al dan niet gekleed, gemaakt.
Naast de gedrevenheid voor het schilderen heeft Van de Plas een passie voor reizen. De vele reizen die hij maakte - naar Frankrijk, Spanje, Italië, Rhodos, Marokko, Noorwegen, Zweden, Denemarken en Perzië (Iran) - hebben hem steeds inspiratie gegeven om zijn reisimpressies in beeld vast te leggen.
Dorpsgezicht in Italië in 1956. (Bron: Archief Margot van de Plas)
Bij zijn bezoek in 1966 aan het toenmalige Perzië kwam zijn tekentalent hem wel zeer van pas: hij bezocht dit land met een filmploeg en mocht geen camera meenemen. Maar hij kon er zijn schetsen maken die later de basis vormden voor zijn reisimpressies van dat land.
Als in 1968 de Brabantse schrijver Jan Naaykens (1919-2019) de tentoonstelling in het gemeentehuis van Lith inleidt, zegt hij:
".... De expositie is een duidelijke uitdrukking van Van de Plas' onverpoosde zoeken. "Het is niet waar," vertelt Wim, "dat alles al gedaan is. Alles moet nog gedaan worden. Er zijn geen versleten dingen, er zijn slechts versleten geesten en versleten mensen. Alles wat er is, kan steeds fris en opnieuw benaderd worden." En met deze instelling dwaalt Van de Plas door de wereld en doet daarbij zijn picturale ontdekkingen: de blanke intimiteit van het moederschap, de harde, droge aarde van Perzië (in rake sepiatekeningen gevangen); de verbeten, bijna mystieke overgave van de violist Yehudi Menuhin. U moet dan eens letten op de handtekeningen van schilder en violist, die als het ware hand en strijkstok vormen..."
Portret van Yehudi Menuhin uit 1964. (Bron: Archief Frank van de Plas)
Nalatenschap
Wim van de Plas overlijdt in 1984 thuis aan een hartstilstand. In 1988 is een overzicht van zijn werk te zien in Museum Kempenland te Eindhoven. Ter gelegenheid van deze expositie is het boek "Gedreven Vakmanschap" - gebaseerd op het getypte manuscript Met hardnekkige stelligheid van dochter Margot - geschreven door drs. Peter Thoben, directeur van Museum Kempenland.
In 2013, het 100ste geboortejaar van Van de Plas, heeft Museum Slager in 's-Hertogenbosch de overzichtstentoonstelling "Met Verve" georganiseerd.
Bronnen
Het volledige archief van Wim van de Plas met foto's, krantenartikelen en notities.
Thoben, P., Gedreven vakmanschap, Eindhoven, 1988.
Van de Plas, M., Met hardnekkige stelligheid, 1986.
Van de Plas, M., Met Verve: het archief van Wim van de Plas 1913-1984, Brunssum, 2013.
www.wimvandeplas.nl (Stand 13-02-2022)