Op een terrein tussen Ravenstein en Overlangel was in 1970 een compressorstation van de Gasunie gebouwd. Bijna heel Nederland was toen overgegaan op aardgas uit Groningen. Op zondag 6 februari 1972 rond vier uur 's ochtends klonken verschillende explosies. Er was brand ontstaan waardoor een gasbuis ontplofte. Het gas bleef uren branden totdat medewerkers van de Gasunie er in slaagden een leiding dicht te draaien. Later bleek dat de gasleiding door een bom was vernield. Diezelfde nacht was ook een bom geplaatst bij een compressorstation in het Overijsselse Ommen. Die bom was echter niet ontploft.
Hoofdcommissaris Blaauw
Politieman J. Blaauw, later hoofdcommissaris in Rotterdam, schreef in 2004 in zijn boek Dossier Blaauw, memoires van een oud-hoofdcommissaris van politie dat hij vier dagen na de aanslag werd gevraagd om het onderzoek naar de aanslag te leiden. Hij werd gezien als een doortastende crime-fighter die een opleiding had genoten bij de Amerikaanse FBI. Maar ondanks enkele aanwijzingen kon hij geen daders vinden.
Eind 1972 kreeg hij vanuit Frankrijk te horen dat de mogelijke daders waren aangehouden (voor een moord). Hij reisde toen naar Parijs en woonde het verhoor bij van de Algerijn Lamri Bouhadiche en de Francaise Thérese Lefèvre. Bouhadiche verklaarde dat hij samen met een andere Algerijn van de Palestijnse organisatie Zwarte September de aanslag in Ravenstein had gepleegd. Lefèvre hield haar mond. De twee werden niet uitgeleverd aan Nederland. Het motief van de aanslag bleef onopgehelderd. Zwarte September pleegde destijds aanslagen, gericht tegen de Israëlische politiek ten opzichte van de Palestijnen.
Het hedendaagse terrein van het gascompressorstation bij Ravenstein. (Foto: Aad Vernooij, 2020)
Herinneringen
Terwijl de reden van de aanslag niet is achterhaald, bleven de herinneringen in de omliggende dorpen daarentegen lang bewaard. In 2012, veertig jaar na de aanslag, kwamen omwonenden uit Overlangel en inwoners van Ravenstein aan het woord op de lokale televisie-omroep.
Riek van Dijk uit Overlangel keek vanuit haar huis uit op het terrein van de Gasunie. Ze zag ’s nachts een “grote paddenstoel van vuur”. In de loop van de ochtend kwam de politie door de straten: bewoners moesten Overlangel verlaten.
”Dat was heel angstig. Het leek de oorlog wel. Ik heb de foto-albums van de kinderen meegenomen.”
Bij de familie Manders was twee dagen eerder dochter Lianne geboren. Vanwege de evacuatie van Overlangel werd zij met haar moeder per ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Haar moeder werd als "vluchteling" ingeschreven. ’s Avonds waren ze weer thuis.
Bij kippenboer Vos waren de kippen zo geschrokken van de explosies dat zij hun eieren vroegtijdig loslieten. Die dag raapte Vos veel windeieren.
Ruit gesprongen
In Ravenstein was bij winkelier Den Ouden door de klap de hele etalageruit van zijn winkel naar binnen gesprongen. Veertien dagen later vond hij nog steeds stukjes glas in de winkel. Hannie Hamers-Heessen was gebeld om naar het gemeenschapshuis te komen. Dat was ingericht als crisiscentrum, waar ook persconferenties werden gegeven. Er moesten honderden broodjes worden gesmeerd voor brandweerlieden, autoriteiten en journalisten.
Hans van Stekelenburg liet in één van de uitzendingen van de lokale omroep een plakboek met krantenartikelen zien dat hij als jongen van twaalf jaar had aangelegd.
“Zo’n klein stadje als Ravenstein dat bijna wereldnieuws was. Dat maakte veel indruk.”
Joop van den Berg van de rijkspolitie in Ravenstein vertelde dat hij de avond vóór de aanslag een Franse auto had zien staan in de buurt van het Gasunie-terrein. Hij vond dat verdacht en sprak de drie inzittenden (twee mannen en een vrouw) aan. Maar omdat zijn Frans gebrekkig was, drong hij niet aan om de kofferbak open te maken. Van den Berg: “Dat is mijn geluk geweest. Als ik die explosieven had gevonden weet ik zeker dat die Algerijn mij koud zou hebben gemaakt.” Later zou hij in Parijs twee van de drie uit de auto identificeren.
Muziektheater
De verhalen die jarenlang de ronde deden over de aanslag leidden in 2013 tot het muziektheaterstuk In Vuur en Vlam. Een productie van 160 vrijwilligers: muzikanten, toneelspelers, decorbouwers, kostuummakers, enz. Omwonenden van de Gasunie keken vier avonden naar een spektakel, waarin Arabieren de aanslag pleegden terwijl een “opstandige puberdochter Monique… met haar vriendje Bas tijdens een romantische wandeling de explosies van dichtbij meemaakte”.
Bewaking
Bij sommigen zat de schrik van die klap in februari 1972 er nog lang in. De kinderen van de familie Manders uit Overlangel durfden daarna niet langs het Gasunie-terrein te fietsen, aldus hun moeder. Burgemeester Bonnier vroeg om meer bewaking, en die kwam er ook. Er staan nu twee rijen hoge hekken, er zijn camera’s geplaatst en medewerkers houden het terrein in het oog.
Het hedendaagse terrein van het gascompressorstation bij Ravenstein. (Foto: Aad Vernooij, 2020)
Het gasstation bleef een veiligheidsrisico. Het is één van de 272 bedrijven in Nederland die vallen onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen. De omwonenden zullen ermee moeten leren leven. De Gasunie laat ze een kijkje nemen op het terrein tijdens open dagen, licht ze in bij de aanleg van nieuwe installaties en waarschuwt ze als met veel lawaai gas wordt 'afgeblazen'.
Bronnen
Omroep Walraven, Veertig jaar na de klap, de Gasunie, 30 januari t/m 3 februari.
Omroep Walraven, Theaterstuk over de Explosie bij de Gasunie, 19 maart 2012.
Omroep Walraven, Voorlichting veiligheid Gasunie, 28 april 2005.
Blaauw, J., Dossier Blaauw, memoires van een oud-hoofdcommissaris van politie, Utrecht, 2004.
"Terrorisme in Ravenstein", Andere Tijden, 16 oktober 2001.
Frequin, J., “Overlangel na explosie internationaal nieuws”, in: Brabants Dagblad, 1 april 2000.
BHIC Gemeente Ravenstein, Verslag van de brand in de compressorinstallatie van de Ned. Gasunie te Ravenstein, op 6 februari 1972.