Als de oorlog uitbreekt, krijgen Hans en zijn medestudenten de loyaliteitsverklaring onder hun neus. De verklaring, die sinds begin 1943 geldt, plaatst elke student voor een lastige keuze. Wie tekent, moet zich onthouden van iedere actie tegen het Duitse Rijk. Wie niet tekent, mag geen colleges meer volgen. Hans heeft een maand bedenktijd. Maar die heeft hij niet nodig. Hij weigert de verklaring te tekenen.
En hij kent de consequenties. Hans duikt direct onder in de buurt van Uden, de streek die hij zo goed kent. Op zijn onderduikadres slaagt hij er nog net in zijn eerste studiejaar met succes af te ronden.
Op patrouille
In het najaar van 1944 komt Operatie Market Garden op gang. Op 19 september wordt Uden bevrijd. Na een jaar kan Hans Schoon dus zijn schuilplaats verlaten. Als hij hoort dat de geallieerden de volgende dag al Nijmegen bereiken, houdt hij het niet meer. Hij haast zich naar zijn vriend Bob Tiemstra. "Bob, ik heb daar gewoond! We moeten wat doen, man. Gewoon helpen, meedoen! Ga je mee?" Samen melden ze zich aan bij de Amerikaanse 82e Luchtlandingsdivisie. Met hun kennis van de streek en in hun beste Engels wijzen zij de geallieerden overal de weg. Als gids en als tolk, maar zonder enige gevechtservaring, gaan zij mee op patrouille naar de gevaarlijkste plekken.
Parachutisten tijdens Market Garden. (Foto: Anoniem, 1944, National Archives and Records Administration)
Ook nadat Operatie Market Garden op 26 september is beëindigd, blijven Hans en Bob actief. Zoals op 6 oktober. De vrienden nemen dan deel aan een patrouille in Elst. Plots klinkt er geweervuur van opzij. Dan een harde knal. Daarna zijn er nog alleen maar vlammen. Hun auto staat in lichterlaaie. Bob weet uit het wrak te komen en wordt direct door de Duitsers krijgsgevangen gemaakt. Hans heeft geen schijn van kans. Hij verbrandt in de auto.
Gevonden
Kort daarop horen de ouders van Hans dat hun zoon vermist is. Meer weten de Amerikanen niet. De vader van Hans begint zijn zoektocht naar het graf van zijn zoon. Helaas is deze zoektocht tevergeefs. Vader Schoon plaatst een overlijdensbericht in De Gelderlander: "Wij verkregen zekerheid dat onze oudste zoon en broer Hans Schoon op 6 oktober 1944 in de Betuwe sneuvelde voor de bevrijding van zijn vaderland, in de leeftijd van 22 jaar."
De naam van Hans Schoon staat vermeld op het oorlogsmonument van het Canisiuscollege en op het monument voor de gevallen studenten van Tilburg University. Maar ook op de Erelijst van Gevallenen 1940-1945 en de gedenksteen van de Nijmeegse hockeyclub Union. Zijn vriend Bob Tiemstra zette zich na de oorlog in voor de oprichting van het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek. In 1983 werd Bob benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
Bronnen
https://www.monumentvoordevrijheid.nl/hans-schoon.html (Stand op 14 augustus 2018).
Dit verhaal is gebaseerd op de tekst van Monument voor de Vrijheid over Hans Schoon. Monument voor de Vrijheid is een digitaal monument van het Tilburg Cobbenhagen Center en Tilburg University.