Naarmate de tijd verstreek zijn deze ervaringen en herinneringen doorgegeven: nieuwe, naoorlogse generaties werden zich bewust van de betekenis die het oorlogsverleden ook voor hen had. Het herdenken van de Tweede Wereldoorlog is zodoende deel geworden van het Brabantse erfgoed.
Weinig plekken brengen dit besef op indringender wijze teweeg dan de oorlogskerkhoven. Enkele duizenden geallieerde militairen, Britten en Canadezen, Polen en Amerikanen hebben met hun leven betaald voor de bevrijding van Noord-Brabant in 1944 en 1945. Eerder al waren honderden vliegeniers omgekomen bij luchtgevechten of neergehaald tijdens missies naar Duitsland. Er zijn in de oorlogsjaren in Brabant nota bene meer dan duizend vliegtuigen neergestort. Veel van de vliegeniers en de bevrijders hebben hun laatste rustplaats in Brabantse grond.
Aanvankelijk werden de mannen vaak begraven
Generaal Maczek in 1944. (Foto: Anoniem, 1944, Centralne Archiwum Wojskowe)
In Valkenswaard liggen de graven van 220 Britten die omkwamen bij Operatie Market Garden in de herfst van 1944. Nabij Son was tot 1949 een begraafplaats voor honderden Amerikanen en Britten die toen het leven lieten. Later zijn deze en veel andere gesneuvelden herbegraven, ofwel in het land van herkomst, ofwel op grotere begraafplaatsen.
De Amerikaanse doden zijn veelal samengebracht in het Limburgse Margraten. Britse gesneuvelden liggen op afzonderlijke militaire begraafplaatsen, bijvoorbeeld in Uden, in Mierlo en in Overloon, maar ook zijn voor hen erevelden ingericht op algemene begraafplaatsen in Brabant, zoals in Woensel, in Sterksel en in Tilburg.
De grootste Brabantse begraafplaatsen voor geallieerde soldaten zijn te vinden in Bergen op Zoom, waar langs de A58 een Brits oorlogskerkhof met 12.084 gesneuvelden en een Canadees ereveld met 1118 doden naast elkaar liggen. De grond is door Nederland geschonken, opdat bewaarheid wordt wat in de Stone of Remembrance is uitgehakt: "hun naam zal voor altijd voortleven".
Bronnen
Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.
Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. Van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 256.