In de vroege middeleeuwen voerden de Merovingische Franken (die ruwweg gezegd in Frankrijk en Duitsland de scepter voerden), de “sceatta”, een zilveren penning, in. Hierop volgden Angelsaksen en Friezen in Engeland, Friesland en Jutland door ze ook te slaan met eigen ontwerpen en ze te gebruiken voor de handel met volkeren uit het Merovingische Frankenrijk. De muntjes kunnen vele verschillende ontwerpen en net zoveel variaties hebben.
De munt uit het Land van Cuijk is niet zo heel groot (11 milimeter doorsnee). In het ontwerp zien we aan de ene kant kruisen en stippen en aan de andere een gestileerd hoofd met drie runestaven. Runetekens heten 'staven' en zijn een schriftsysteem dat wijdverspreid gebruikt werd in Noord-west Europese streken, met name door Angelsaksen, Friezen en Noordse volkeren. Het opschrift luidt “Apa”, en is hoogstwaarschijnlijk de naam van een muntmeester, mogelijk uit Domburg in Zeeland dat destijds tot gebied van Friezen behoorde.
Het woord “sceatta” zal zeker bij veel lezers een belletje doen rinkelen en niet zonder reden: ons woord “schat” (denk aan de beginklank in Duits “Schatz”) is in feite hetzelfde woord en duidt nu net als toen schat of rijkdom aan. Iets dat voor zo'n klein muntje in de vroege middeleeuwen zeker gegolden zal hebben, al weten we niet precies wat destijds de waarde van een sceatta was. Vroege wetsteksten lijken te suggereren dat één schaap twee sceattas waard kon zijn terwijl andere bronnen wijzen op de waarde van 36 munten voor één koe.
Het is interessant te vermelden dat de eerste “staf” van het “runenalfabet”, het zogeheten “futhark”, de “F” is en naast de klankwaarde “f” óók een begripswaarde van “vee” en daarmee “rijkdom” had.
In Nederland werden er tot nu toe ongeveer 3000 sceattas gevonden, waarvan 24 van dit soort “continentaal runentype”. De provincie Brabant mag op haar beurt bogen op acht sceatta-vondsten in totaal. Dat er nu één gevonden werd in Cuijk is een mooi puzzelstukje dat een klein beetje licht schijnt op deze donkere periode in onze streken.
Bronnen
https://www.britannica.com/topic/coin/Coins-of-the-British-Isles-colonies-and-Commonwealth#ref302394. (Stand op 27 september 2022)
Philippa, M. en A. Quak, Runen, een helder alfabet uit duistere tijden, Amsterdam, 1994.
Looijenga, J., Runes around the North Sea and on the Continent AD 150-700: Texts and contexts, Groningen, 1997.
Willemsen, A., Gouden Middeleeuwen: Nederland in de Merovingische wereld, 400-700 na chr., Zutphen, 2014.