Denk jij dat je een sjibbolet uit je eigen regio kan uitspreken als geen ander? Of ken je een nog beter sjibbolet? En ga jij voor de titel 'het beste Brabantse accent'? Kies hieronder een van de schimpzinnetjes uit die gebaseerd zijn op een sjibbolet. Neem een korte video (maximaal 15 seconden) op van jezelf terwijl je de zin vloeiend uitspreekt. Deel de video via Instagram stories of je persoonlijke Facebook-account, tag @brabantserfgoed en gebruik de hashtags #ikkomuitbrabant #hurdedemisschien. Het wordt nóg leuker als je je Brabantse vrienden uitdaagt om ook mee te doen. Nomineer je favoriete mede-Brabo's in het bericht.
Hieronder de sjibbolets. De schimpzinnetjes zijn gebaseerd op dialectverschillen binnen de provincie. Want Algemeen Brabants bestaat niet! Iedere stad en ieder dorp kent een andere taalvariant, het eigen lokale dialect. Er zijn honderden Brabantse dialecten en die vormen samen 'het Brabants':
- Pien in de buuk, huus op den diek (Land van Cuijk)
- ’n Ondje in ’n okske mee ’n andje vol ooi (Baronie-Breda)
- Skóljong gòn mi skón skoen nòr skool (Noordelijke Meierij)
- Nie dèùwe anders dèùw ik èùw ok (Kempenland-Eindhoven)
- Kie naaw die hangwang, wònnie (Peel-Helmond)
- We ete wa me emme, aaier mee am, eej (Markiezaat-Roosendaal)
- Schônste stad van ’t laand; gòdde mee kaaibaande? (Midden-Brabant-Tilburg)
- Bèttie èkkem aai? (Midden-Brabant, alg.)
- Ólliede gùllie den ùlliejen ok? (Oost-Brabant, alg.)
- B’ons op de misse ist rollik aoling vol mè mot (Meierij)
- Loën, Loën erm land, swinters drèk en sommers zând (Land van Cuijk-Overloon)
- Gaaiten op den daaik, un doif op de vurroit (Land van Altena)
- M’n biejn duu zoo wiej (Maaskant-Oss)
- In Buûl schiête ze op de stuûl (Cranendonck)
- Op de mieshoop zat ’n muuske, ik miekte en ’t was mies (Langstraat)
- Nee gij, gèk, mee oewen grôten bèk vol sèp (Den Bosch)
Bijbels fenomeen
Sjibbolet is een raar woord. Het klinkt niet Nederlands. Dat komt omdat het een leenwoord is uit het Hebreeuws. Het is bij ons bekend geworden doordat het een rol speelt in een Bijbelverhaal, in Richteren 12:4-6. De mensen uit Gilead (een plaats uit de Bijbel) gebruikten het woord sjibbolet, dat korenaar betekent. Het ging ze echter niet om de betekenis van het woord, maar om de klank. De Gileadieten lieten verdachte figuren ‘sjibboleth’, zoals het in hun tongval klonk, zeggen. Zo konden ze het vijandige volk van de Efraïmieten ontmaskeren. Wanneer Efraïmieten het woord in hun tongval zeiden, als sibbolet, werden ze terstond omgebracht. Zo werden zij aan hun accent herkend.
Andere bekende verhalen over sjibbolets gaan over "schild en vriend", dat door Vlamingen zou gebruikt zijn om Walen, dus Franstaligen, te herkennen tijdens de Brugse Metten, een middeleeuwse moordpartij. Of over "Scheveningen", naar verluidt tijdens de Duitse aanval op Nederland in de meidagen van 1940 gebruikt om Duitse infiltranten te ontmaskeren. In beide gevallen gaat het om de uitspraak van de sch, voor Nederlanders een vanzelfsprekendheid maar voor Frans- en Duitstaligen een heel moeilijke klank omdat de sch in hun talen niet voorkomt.
Bronnen