Authentieke dialectliedjes
Ad de Laat was een van de meest succesvolle zangers in het Brabants dialect. Ad werd in zijn teksten bijgestaan door zijn broer Willem. De tragiek van zijn vroege dood heeft zeker bijgedragen aan de populariteit en het imago van deze ‘heraut van de eenvoud’, maar Ad de Laat heeft dat zeker ook verdiend met zijn authentieke dialectliedjes. In zijn korte loopbaan als zanger en performer heeft hij iets onvergelijkelijks en onvergetelijks neergezet in de provincie Noord-Brabant. Zijn liedjes, vaak simpel van melodie, zijn heel zuiver van dialect. Dat geeft een sereen geheel dat blijvend indruk maakt.
Op zijn eerste lp Brabant ge verandert zijn nog wat nostalgische zaken aan de orde en dat maakt zeker in die tijd veel indruk, maar geleidelijk aan verdiept de zanger zich meer in de problematiek van het leven.
Het gevolg daarvan is dat er prachtige liederen met diepgang ontstaan, zoals die zich in het Brabantse nog niet of nauwelijks vertoond hadden. Herinnering en herkenning zijn aanvankelijk de pijlers van zijn succes, maar langzaamaan maken ze plaats voor liederen die gaan over de zin van het leven. Denk aan d’n Umweg, Vraog nie worrum, de Zommer van ’t leeve en de Koekoek…
Moedertaal
Ad de Laat had geen muzikale opleiding en kon geen noten lezen. Zeven was hij toen hij een oude accordeon kreeg en zichzelf leerde dat instrument te bespelen, tien jaar later deed hij hetzelfde met zijn eerste gitaar. Hij werd een muzikale hobbyist die samen met zijn oudste broer Willem dialectliedjes maakte. De moedertaal werd heel serieus genomen en men deed geen concessies aan het Nederlands omwille van het rijm, zoals je zo vaak ziet gebeuren. Ad wilde niet in het Nederlands zingen. Alleen wanneer het publiek niet goed genoeg luisterde naar zijn teksten, ging hij over op instrumentaal, speelde bekende Nederlandse liedjes en vroeg de omstanders zelf te zingen. ‘Ès ik nie vur hullie maag zinge, dan moete zèllie ’t mar vur mén doen, ’ redeneerde Ad.
Aanvankelijk was dit natuurtalent in zijn geboortedorp Nistelrode en de nabije regio bekend, maar steeds meer bestreek hij de hele Meierij, het Maasland, het Land van Cuijk en de Kempen. Vooral toen hij samen met Nol van Roessel door de provincie trok, kreeg hij grote bekendheid.
In het begin van zijn zangcarrière was het met het dialectlied in de provincie Noord-Brabant maar matig gesteld. Zijn voorgangers en tijdgenoten waren Thieu Sijbers, Arie van Rozendaal en Huub van Eijnthoven. De dialectmuziekgroepen Ut Muziek (van Harrie Franken), Mie Katoen en het Tilburgse Fluitekruid mogen als tijdgenoten vermeld worden en ook Gerard van Maasakkers was ongeveer terzelfder tijd met dialectliedjes begonnen. Verder was het vooral nog leeg in het landschap van het Brabantse dialectlied.
Een lichtend voorbeeld
Het is zeker dat Ad de Laat een lichtend voorbeeld is geweest voor veel zangers en zangeressen van latere datum. Lya de Haas, Marie-Christien Verstraten en Annelieke Merx hadden in het begin van hun zangcarrière allemaal nog liedjes van Ad in hun repertoire. Dat gold ook voor de groep Linnegoewd en zo waren en zijn er veel meer. Iemand die heel nadrukkelijk met de liedjes van Ad de Laat in de slag is gegaan is de Berghemse zanger Lambert van Hintum.
Ad sprak de mensen aan in hun Brabantse ziel. Hij wilde vooral geen troubadour genoemd worden, maar gewoon een liedjeszanger. Ad wilde zijn dialect puur en eenvoudig houden, zoals die taal hoort te zijn. Om met Cornelis Verhoeven te spreken: ‘zij ruist van nederigheid en zelfspot’. Volledig op Ad de Laat van toepassing; ongetwijfeld heeft die zelfspot mede bijgedragen tot zijn successen. Veel liedjes hebben veel humor in zich. Bluumkes, Hondeleeve, Jan en Rontelum ’t haus zijn daar aardige voorbeelden van.
In de korte loopbaan als zanger produceerde Ad naast zijn dagelijks werk als gezinstherapeut maar liefst vier lp’s. Later heruitgebracht op twee cd’s. Na zijn dood verscheen er nog een cd ‘Wor weinig heel veul is’ met live-opnamen uit zijn optredens tijdens de Balkumse Brabantse avonden. Vier jaar na zijn dood verscheen als hommage het boek Zanger van ’t Zuiden, waarin naast zijn levensbeschrijving tal van herinneringen aan de zanger worden opgehaald en waarin ook al zijn liedteksten te vinden zijn. In 2003 kwam de prachtige cd Ode aan Ad de Laat uit, waarop 22 liedjes van Ad in een nieuw jasje prijken.
Bron
Swanenberg, C., Zanger van 't Zuiden. Herinnering aan Ad de Laat, Enschede, 1999.
Dit artikel verscheen eerder als: Swanenberg, C., "Ad de Laat, Brabantse zanger bij uitstek", in: Brabants. Kwartaaluitgave over Brabantse taal, literatuur, muziek, dialect- en naamkunde (nr. 17, 2008), 8-11.