Hij werd vastgezet op het Kasteel van Breda. Het regime daar was echter allerminst streng. De Gavre en mogelijk ook zijn bediende konden contact leggen met een Waalse overloper die in de keuken te werk was gesteld. Deze heeft de plaatselijke situatie verraden aan de troepen van de opperbevelhebber van het Spaanse leger Alexander Farnese (1545-1592), hertog van Parma. Het garnizoen telde slechts 55 man van wie een deel op het kasteel was gelegerd.
In de nacht van 28 op 29 juni 1581 had de overloper, Balefré genaamd, onder valse voorwendselen van een collega een wachtdienst op de wallen overgenomen. Hij liet de Spaanse afdeling onder leiding van Claude de Berlaymont (circa 1580-1640), heer van Haultepenne naar binnen. Dat werd vergemakkelijkt door de kasteelgracht die vanwege verbetering van de vestingwerken er deels droog bij lag. En wellicht ook door het feit dat de overige schildwachten minder alert waren tengevolge van een ton bier, geschonken door Charles de Gavre.
De gevolgen voor de stad Breda waren desastreus. Het aantal koningsgezinde indringers werd steeds groter en het restant van het garnizoen dat zich in de donjon van het kasteel had teruggetrokken moest zich na korte tijd overgeven. De burgervendels onder aanvoering van burgemeester Godevaert Montens (1557-1623) vochten met de moed der wanhoop, maar werden door de vijandelijke beroepssoldaten van het Kasteelplein verjaagd.
Een detail van de prent van Hogenberg van de Furie van Haultepenne, ca. 1581-1583. (Bron: Rijksmuseum)
Toen de Gasthuiseindepoort verloren was kwam de Spaanse ruiterij de infanterie van Berlaymont ondersteunen, dit betekende definitief het einde van de strijd. De huizen werden geplunderd, burgers mishandeld en gedood. Het drama dat te boek staat als “de furie van Haultepenne” kostte 584 mensenlevens. De graveur en cartograaf Frans Hogenberg maakte een pakkend beeld van de strijd bij het Kasteel van Breda.
Bronnen
Brekelmans, F. e.a., Geschiedenis van Breda, Schiedam, 1977.
Fagel, R., Kapitein Julián: De Spaanse held van de Nederlandse Opstand, Hilversum, 2011.
Jurriaanse, M., De Inboedel van het Kasteel van Breda in 1567, Utrecht, 1935.
Van Goor, T., Beschrijving der Stadt en Lande van Breda, ’s Gravenhage, 1744.
Van der Hoeven, G., Geschiedenis van de Vesting Breda, Breda, 1886.
Roest van Limburg, T., Het Kasteel van Breda, Schiedam, 1903.
Rodriguez Pérez, Y., De Tachtigjarige Oorlog in Spaanse ogen, Nijmegen, 2003.
Van Wezel, G., Het paleis van Hendrik III graaf van Nassau te Breda, Zwolle, 1999.