De zieke hertog realiseerde dat hij mogelijk niet lang meer te leven had en dat zijn opvolger, de latere Jan III (1300-1355), pas twaalf jaar oud was. Om de stabiliteit van zijn hertogdom te waarborgen en het pad te effenen voor zijn opvolger, riep hij zijn steden en edelen samen voor een vergadering in de abdij van Kortenberg.
Hierin deed Jan II enkele toezeggingen die een deel van zijn macht overdroegen naar de steden. Deze werden vastgelegd in het charter. Hiermee zette Jan II een traditie voort: de hertogen Hendrik II (1207-1248) en III (1231-1261) hadden soortgelijke trucs vastgelegd hun testamenten.
Het Charter van Kortenberg wordt de eerste grondwet van Brabant genoemd, want het gaf aan de steden formele zeggenschap in het bestuur van het hertogdom, naast de hertog en de adel. Zelfs kregen de steden het wettelijke recht om tegen de hertog in verzet te komen, als deze de bepalingen van het charter aan zijn laars lapte.
Met het Charter van Kortenberg traden de Brabanders, al zij het voorzichtig, in het voetspoor van de beroemde Engelse Magna Carta uit 1215. Als eerste volk op het Europese vasteland maakten ze er een klein begin mee om de macht van de vorst aan banden te leggen.
Bronnen
Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.
Van Uytven, R. (red.), Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, Zwolle, 2004.
Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. Van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 53.