De opvolger van Karel V, Filips II (1527-1598), was een Spanjaard met weinig inlevingsvermogen in wat zich in de Nederlanden afspeelde. Zijn onverbiddelijk vasthouden aan het katholicisme als de ene ware godsdienst en zijn onvermogen om compromissen te sluiten zouden niet zo bedreigend zijn geweest wanneer hij niet de beschikking had gehad over een onmetelijke rijkdom dankzij het goud dat zijn schepen uit Amerika aanbrachten. En ook dat heeft hij niet goed gebruikt. Zijn enorme bestedingen in het toen meest moderne leger van Europa leidden niet allen tot vele en langdurige oorlogen, maar ook tot hyperinflatie in Spanje en tot grote onvrede in vele landen van Europa.
Zijn laatste bezoek aan de Nederlanden dateert van 1559. Daarna liet hij het bestuur over aan zijn halfzuster Margaretha van Parma. Zij wist zich nog een zekere populariteit te verwerven, maar na de beeldenstorm van 1566 besloot Filips hardhandig een einde te maken aan een opstand waarvan hij de reikwijdte niet besefte. Hij benoemde Alva als de nieuwe landvoogd. Diens hardvochtige optreden maakten de zaken alleen maar erger en leidde in 1568 mede tot het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog. Ook de benoeming van nieuwe landvoogden maakte geen einde aan de onlusten en Spanje verloor geleidelijk aan zijn greep op de Noordelijke Nederlanden.
Kort vóór zijn dood tekende Filips de Akte van Afstand waarbij hij het voogdijschap over de Nederlanden overdroeg aan zijn dochter Isabella van Spanje en haar man Albrecht van Oostenrijk. De Nederlanden bestonden echter niet meer in hun oude vorm. In 1581 hadden de Staten Generaal van de Noordelijke Nederlanden Filips al vervallen verklaard van zijn macht in hun gebied en was de onafhankelijk van dit gebied een feit.
Voor Noord-Brabant betekende zijn beleid een ramp, omdat de oorlogen tussen Noord en Zuid voor een groot deel rond de Brabantse steden en in het Brabantse rivierengebied werd uitgevochten.
Bronnen