Zelfs nu “de waterhoogten van hedenmorgen, meegedeeld door Rijkswaterstaat” al jaren niet meer op de radio te horen zijn, heeft “Grave beneden de sluis” nog altijd een vertrouwde klank. Belangrijker is echter de rol die het complex gespeeld heeft bij de openlegging en de watervrijmaking van noordoost Brabant.
De brug was de eerste van vier verkeersbruggen die in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog gebouwd werden om Brabant over de grote rivieren te verbinden met de rest van Nederland. De brug bij Grave is ook de enige van die vier die nog min of meer origineel is. De overige, te weten de brug bij Keizersveer over de Bergsche Maas uit 1931, de Moerdijkbrug over het Hollands Diep uit 1936 en de Maasbrug bij Hedel uit 1937, werden alle in de Tweede Wereldoorlog verwoest en zijn nadien in aangepaste vorm herbouwd.
De brug bij Grave nog in aanbouw in de jaren 1927-1929. (Foto: Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Technische Dienst Luchtvaartafdeeling)
Daarnaast speelde de stuw een onmisbare rol bij de normalisatie van de Maas in de jaren dertig, die eraan bijdroeg dat het noordoosten van Brabant na eeuwen werd verlost van de periodieke overstromingen. De brug, met negen overspanningen en een lengte van 515 meter, werd tussen 1927 en 1929 door Rijkswaterstaat gebouwd als onderdeel van de route tussen Middelburg en Nijmegen die al in de negentiende eeuw was aangelegd. Die verbinding had te lijden van de tijdrovende oversteek van de rivier. Reizigers moesten met de veerpont naar de overkant.Tegelijk met de aanleg van de brug werden een stuw en sluis gebouwd. De eerste om de waterstanden inde grillige regenrivier te kunnen regelen, de tweede om als de stuw gesloten was het scheepvaartverkeer doorgang te verlenen.
Verkeer op de brug bij Grave. (Foto: Marc Bolsius, Erfgoed Brabant)
Sinds september 2004 heeft de brug de naam John S. Thompson Brug. Het is een eerbetoon aan de luitenant van de Amerikaanse 82ste Luchtlandingsdivisie, die op 17 september 1944 bij de Operatie Market Garden met een peloton van zestien man de brug onbeschadigd in handen wist te krijgen. Bij de herdenking van die gebeurtenis zestig jaar na dato onthulde zijn weduwe de nieuwe naam.
Zo lopen er bij de Graafse brug verschillende herinneringen en betekenissen door elkaar. Het is echt een monument in de letterlijke betekenis van het woord. Het is een gedenkteken dat verwijst naar de ingrijpende veranderingen die de Brabantse infrastructuur in de eerste helft van de twintigste eeuw heeft doorgemaakt. En naar de dramatisch verlopen bevrijding in de Tweede Wereldoorlog.
Bronnen
Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.
Van Uytven, R. (red.), Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, Zwolle, 2004.
Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 217.