Het klooster heeft de traditionele, sobere en onopvallende vormen van de Delftse School. Monumentaal is het vooral in de omvang. Zoals Mariadal zijn er in de negentiende- en het begin van de twintigste eeuw in Brabant talloze gebouwen neergezet: kerken, kloosters, gestichten en scholen.
Het is bijna niet meer voorstelbaar, maar in zijn hoogtijdagen bood Mariadal onderdak aan meer dan 1200 zusters franciscanessen. Ze werden er met name opgeleid voor een betrekking in het onderwijs, maar ook voor een taak in de zorg. Na eeuwen generaliteitsland te zijn geweest, liep Brabant aan het begin van de twintigste eeuw op sociaal gebied achter. Onderwijs was het voor de hand liggende middel om daarin verandering te brengen. In een tijd van verzuiling sprak het voor katholieken echter vanzelf dat, zoals alles in het maatschappelijk leven, onderwijs ook exclusief katholiek zou moeten zijn.
Een sportprent uit 1915 over de strijd om eigen scholing. (Bron: Albert Hahn, 1915, Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis)
Vanaf 1917, toen na een jarenlange felle schoolstrijd de financiële gelijkstelling van het onderwijs eindelijk was gewaarborgd, kon de loper voor de katholieke scholen worden uitgelegd. Te meer omdat voor de bemensing van die scholen een bijna onuitputtelijk reservoir beschikbaar was van broeders, fraters en zusters. Deze waren afkomstig uit een grote waaier van congregaties, sommige daarvan – zoals de Fraters van Tilburg − speciaal opgericht om in de behoefte aan onderwijzers te voorzien.
Het complex staat symbool voor het toegenomen zelfbewustzijn van de katholieke congregaties in het interbellum. De franciscanessen leidden de postulanten (iemand die streeft naar een religieus leven) en novicen op in het religieuze leven, met als doel om hen voor te bereiden om in Brabant en ver daarbuiten (Suriname, Nederlandse Antillen) te onderwijzen.
Bronnen
Herbestemmingsdossier provincie Noord-Brabant Klooster Mariadal, zie https://www.brabant.nl/dossiers/dossiers-op-thema/cultuur/erfgoed-en-monumenten/herbestemming-cultureel-erfgoed/projecten/mariadal (stand op 24 mei 2018).
Van Oudheusden, J., Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014.
Dit artikel is een bewerking van een tekst uit J. Van Oudheusden, Erfgoed van de Brabanders. Verleden met een toekomst, ‘s-Hertogenbosch, 2014, 232 en een tekst van M. Schlingmann, zoals eerder gepubliceerd op www.brabantserfgoed.nl.